Τράπεζα ονομάζεται μια επιχείρηση, η οποία ασχολείται με χρηματικές και πιστωτικές συναλλαγές. Ανάλογα με το είδος της, μπορεί να δέχεται καταθέσεις, να χορηγεί δάνεια, να φυλάσσει και να διαχειρίζεται αξιόγραφα, να αναλαμβάνει την πληρωμή για λογαριασμό του πελάτη. Η κερδοφορία της τράπεζας βασίζεται στην λεγόμενη "ψαλίδα", δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο δανεισμού και στο επιτόκιο καταθέσεων. Έτσι, αν για παράδειγμα, μία τράπεζα χορηγεί ένα δάνειο με επιτόκιο 9% και δέχεται κατάθεση με ετήσιο επιτόκιο 2%, η διαφορά αυτή (7%) αποτελεί την ψαλίδα που οδηγεί στα κέρδη της τράπεζας. Βέβαια, οι τράπεζες αποκομίζουν και από αλλού χρήματα, όπως από προμήθειες ή από συμμετοχές και επενδύσεις. Ωστόσο, η κύρια λειτουργία της έγκειται στον δανεισμό (χορηγήσεις και καταθέσεις).
Ο όρος «τράπεζα» προέρχεται από το «τραπέζι» («τράπεζα» στα αρχαία ελληνικά) ή τον «πάγκο» (λατινογενείς όροι banca, banque, bank) που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι «τραπεζίτες» για να προσφέρουν τις διαμεσολαβητικές υπηρεσίες τους στους πελάτες τους. Τέτοιες απλές τράπεζες υπήρχαν ήδη στην αρχαία Αθήνα, προσφέροντας κυρίως υπηρεσίες ανταλλαγής διαφόρων νομισμάτων αλλά και πιστώσεις για τη χρηματοδότηση του τότε «διεθνούς εμπορίου». Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η πείρα των τραπεζικών χάθηκε μαζί με τους τραπεζίτες. Οι επόμενες μορφές τραπεζικών συναλλαγών εμφανίζονται στο Μεσαίωνα όπου οι αργυραμοιβοί, οι χρυσοχόοι και οι έμποροι δέχονταν καταθέσεις για τις οποίες εξέδιδαν πιστοποιητικά – βεβαιώσεις. Το 18ο αιώνα, στην Αγγλία, οι αποδείξεις κατάθεσης για σταθερά ποσά αποτέλεσαν τα πρώτα τραπεζογραμμάτια. Έτσι, σιγά-σιγά με την ανταλλαγή των τραπεζογραμματίων, οι τράπεζες άρχισαν να αποκτούν τον ρόλο που κατέχουν σήμερα στην σύγχρονη οικονομία. Ειδικότερα στην περίοδο της Αναγέννησης, εμφανίστηκαν οι πρώτες οργανωμένες τράπεζες (στην Ιταλία και στη Φλάνδρα), καλύπτοντας ένα ευρύτερο φάσμα εργασιών, προετοιμάζοντας τη σύγχρονη έννοια της τράπεζας ως πιστωτικό ίδρυμα που εξυπηρετεί καταθέτες και επιχειρήσεις.
Υπάρχουν διάφορα είδη τραπεζών...
Η Κεντρική Τράπεζα: Είναι υπεύθυνη για τη νομισματική πολιτική και μπορεί να είναι ο δανειστής της τελευταίας λύσης σε περίπτωση κρίσης. Χρεώνεται συχνά με τον έλεγχο της διάθεσης χρήματος, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης νομίσματος. Παραδείγματα κεντρικών τραπεζών είναι η Τράπεζα της Ελλάδος και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η Εμπορική τράπεζα: Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για μια κανονική τράπεζα για να τη διακρίνει από μια τράπεζα επενδύσεων. Μιας και αυτές οι δύο δεν είναι πλέον υποχρεωτικό να λειτουργούν κάτω από χωριστή ιδιοκτησία, ορισμένοι χρησιμοποιούν τον όρο "εμπορική τράπεζα" για να αναφερθούν σε μια τράπεζα ή ένα τμήμα τράπεζας που ασχολείται κυρίως με εταιρίες ή μεγάλες επιχειρήσεις.
Η Επενδυτική τράπεζα: Δίνει εγγυητικές επιστολές για πώληση μετοχών και χρεογράφων και συμβουλεύουν για συγχωνεύσεις και εξαγορές εταιρειών. Παραδείγματα τραπεζών επενδύσεων είναι οι Goldman Sachs, η J.P. Morgan των ΗΠΑ, η Nomura Securities της Ιαπωνίας.
Η Τράπεζα Κοινοτικής Ανάπτυξης: Είναι οι τράπεζες που παρέχουν οικονομικές υπηρεσίες και πίστωση σε μη ανεπτυγμένες αγορές ή πληθυσμούς.
Η Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο: Είναι ταμιευτήρια που συνδέονται με τα εθνικά ταχυδρομικά συστήματα. Η Ιαπωνία και η Γερμανία είναι παραδείγματα των χωρών με τα προεξέχοντα ταχυδρομικά ταμιευτήρια.
Η Ιδιωτική Τράπεζα: Ασχολείται με λογαριασμούς μεγάλων πελατών με μεγάλη οικονομική επιφάνεια.
Η Corporate Banking: Το Corporate Banking έχει ως αντικείμενο τα τραπεζικά προϊόντα που αφορούν κυρίως επιχειρήσεις και εταιρίες.
Οι Συνεταιριστικές: Οι συνεταιριστικές τράπεζες αποτελούν πρωτοβουλίες τοπικού κυρίως χαρακτήρα με σκοπό την ενίσχυση π.χ. των τοπικών παραγωγών γεωργικών προϊόντων.
Η πρώτη Ελληνική τράπεζα, ως Εθνική Ελληνική Τράπεζα, ιδρύθηκε το 1841 από τον Γεώργιο Σταύρου, από τα Ιωάννινα, ο οποίος υπήρξε και ο πρώτος διευθυντής της. Ήταν διαφορετική από την σημερινή Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ είχε το εκδοτικό προνόμιο χαρτονομισμάτων στην Ελλάδα ως το 1928. Η πρώτη αυτή τράπεζα λειτουργούσε κυρίως με μετοχές του ελληνικού κράτους, αλλά και με μετοχές από ιδιώτες, Έλληνες και ξένους επενδυτές. Στην συνέχεια, το 1928 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε να λειτουργεί στις 15 Μαϊου 1928. Η πρόταση για τη δημιουργία της κεντρικής τράπεζας έγινε από την Κοινωνία των Εθνών προκειμένου να στηριχθούν οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τα σοβαρά οικονομικά και δημοσιονομικά προβλήματα της εποχής. Μέχρι την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος, τις λειτουργίες κεντρικής τράπεζας ασκούσε η μεγαλύτερη εμπορική τράπεζα της χώρας, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία αναφέρθηκε άνωθεν.
Ωστόσο, από την ίδρυση τους, οι σύγχρονες τράπεζες, λειτουργούν κυρίως με τα χρήματα από τις καταθέσεις, παρά από τις μετοχές που αποτελούν το κεφάλαιο ίδρυσης και λειτουργία τους. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το κέρδος για μία τράπεζα είναι η λεγόμενη «ψαλίδα» ανάμεσα στα επιτόκια δανεισμού και καταθέσεων. Στην ουσία, δηλαδή τα χρήματα που καταθέτει κάποιος σε μία τράπεζα, τα οποία αποτελούν την αποταμίευσή του, η τράπεζα τα χρησιμοποιεί για τις λειτουργίες της, εφόσον χρησιμοποιεί ένα μέρος τους ως επιτόκιο για την φύλαξη τους, δηλαδή κάτι σαν ενοίκιο φύλαξης χρημάτων. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις, όπως περιπτώσεις οικονομικής κρίσης, σαν αυτή που ζει ο δυτικός κόσμος της υφηλίου τα τελευταία χρόνια, όπου οι τράπεζες μπορούν να προβούν και σε άλλες πιο σκληρές ενέργειες όσον αφορά τα χρήματα των καταθετών. Η εν λόγω οικονομική κρίση στην ουσία αποτελεί μία τραπεζική κρίση. Η σημερινή κοινωνία και ο σύγχρονος τρόπος ζωής οδήγησε τις κοινωνίες παγκοσμίως (κράτη, επιχειρήσεις και ιδιώτες) στον υπερβολικό δανεισμό. Για να μπορέσουν οι τράπεζες να αντεπεξέλθουν στις εν λόγω απαιτήσεις δανεισμού, αναγκάστηκαν να δανείζονται η μία από την άλλη ή, ως έσχατη λύση, από την Κεντρική Τράπεζα μίας χώρας. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες, για να δανείζουν η μία στην άλλη τα χρήματα που χρειάζονταν, χρησιμοποίησαν τα χρήματα των καταθετών. Ακόμα, τα υψηλά επιτόκια με τα οποία δάνειζαν οι τράπεζες, δημιούργησαν υψηλά κέρδη σε κάποιες έναντι κάποιων άλλων.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αυτό που ενδιαφέρει στο εν λόγω άρθρο είναι κατά πόσο οι καταθέσεις ενός απλού πολίτη στην τράπεζα, ως αποταμίευση των χρημάτων που λαμβάνει από την εργασία του με κόπο και προσπάθεια μπορούν να είναι ασφαλείς. Η απάντηση προκύπτει και από τα παραπάνω και είναι: ΟΧΙ... ΟΙ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΣ! Ειδικά σε περιόδους οικονομικής κρίσης, κατά τις οποίες ακόμα κα τα κράτη δανείζονται από τις τράπεζες, οι καταθέσεις ακόμα και των απλών πολιτών, όσο μικρές και να είναι, κινδυνεύουν. Οι τράπεζες προβαίνουν σε χρήση του ρευστού των καταθέσεων, ώστε να καλύψουν τις απαιτήσεις δανεισμού των δανειστών τους, αλλά και να καλύψουν τα λειτουργικά τους έξοδα γενικώς. Το επιτόκιο βέβαια από αυτά τα δάνεια μένει στις τράπεζες, γι’ αυτό τον λόγο εξελίσσονται σε οικονομικούς κολοσσούς. Υπάρχει κίνδυνος βέβαια, λόγω οξείας οικονομικής κρίσης, να γίνει ασύστολη... έως ανήθικη χρήση των χρημάτων των καταθετών, προκειμένου οι τράπεζες να καλύψουν τα δάνεια που τους ζητούνται. Μία τέτοια περίπτωση είναι και η πρόσφατη... περίπτωση της Τράπεζας Κύπρου, η οποία για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις δανεισμού της Κύπρου, χρησιμοποίησε χρήματα από τις καταθέσεις των καταθετών, με υψηλό επιτόκιο, με αποτέλεσμα οι καταθέτες να χάσουν μέρος των καταθέσεων τους.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω ως καταληκτικό συμπέρασμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι... σε μία εποχή ρευστότητας που τίποτα δεν είναι δεδομένο... ακόμα και ο κόπος του απλού μέσου πολίτη... μπορεί εύκολα να χαθεί.. στο όνομα και για χάρη ενός μεγάλου οικονομικού κολοσσού, όπως είναι οι σημερινές τράπεζες. Γι’ αυτό τον λόγο, κάθε φορά που πάμε να καταθέσουμε χρήματα σε μία τράπεζα, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι πρόκειται για μία απλά οικονομική επιχείρηση που στην ουσία πουλάει... υποτίθεται... ασφάλεια και εγγύηση για τα χρήματα μας... αλλά στην ουσία... έχει ανάγκη τα χρήματα μας προκειμένου να λειτουργήσει... γι’ αυτό τον λόγο και σε περιπτώσεις πτώχευσης τα χρήματα χάνονται... γιατί στην ουσία δεν υπάρχουν για να επιστραφούν! Πρόκειται για ένα οικονομικό σύστημα το οποίο λειτουργεί με τον ΔΑΝΕΙΣΜΟ και την χρήση των χρημάτων άλλων!
