Αναζητώντας τον ορισμό της έννοιας του «ηγέτη», ερχόμαστε μπροστά σε μία αξιοσημείωτη διαπίστωση. Δεν υπάρχει ορισμός της συγκεκριμένης έννοιας που να χαίρει γενικής αποδοχής. Στην πραγματικότητα, η εν λόγω έννοια ορίζεται ανάλογα με το πώς την αντιλαμβάνεται ο καθένας και ιδίως οι άνθρωποι που θεωρήθηκαν ή που λειτούργησαν ως ηγέτες. Για παράδειγμα, ο Μέγας Ναπολέων έλεγε ότι ηγέτης είναι αυτός που μοιράζει ελπίδα στο λαό. Η Μάργκαρετ Θάτσερ έλεγε ότι ηγέτης είναι αυτός που δεν υπακούει αλλά κυβερνάει την κοινή γνώμη. Φυσικά θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε παραθέτοντας και άλλα τέτοια αποφθέγματα, αλλά δεν θα ήταν σκόπιμο για το παρόν άρθρο να γίνει μια τέτοια αναφορά, εφόσον σκοπός είναι να αναδειχθεί η έννοια του ηγέτη μέσα στο πλαίσιο της Ιστορίας και να γίνει σύνδεση με την χρησιμότητα της ύπαρξης τους, τελικά.
Γενικώς, ως ηγέτης μπορεί να οριστεί κάποιος που λαμβάνει την γενική αποδοχή της πλειοψηφίας ενός ή περισσότερων λαών, ο οποίος καθοδηγεί και κατευθύνει αυτόν ή αυτούς τους λαούς. Στο πλαίσιο της Ιστορίας, τόσο της ελληνικής όσο και της παγκόσμιας κατά καιρούς αναδείχθηκαν πολλοί ηγέτες, οι οποίοι καθόρισαν την ιστορική εξέλιξη με την προσωπικότητα, τις αποφάσεις και τις ενέργειες τους. Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των ηγετών ήταν ότι αποτελούσαν αρχηγούς μιας συγκεκριμένης μικρής ή μεγάλης ομάδας ατόμων, δηλαδή κατεύθυναν και όριζαν τις ενέργειες αυτής της ομάδας. Ανατρέχοντας στην ιστορία, τα παραδείγματα τέτοιων προσώπων είναι αρκετά. Από πού να ξεκινήσει κανείς, από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος κατάφερε μέσα σε μόλις 11 χρόνια να κατακτήσει ολόκληρη την περιοχή από την Ελλάδα έως την Ινδία. Ο Μέγας Κωνσταντίνος ο οποίος ήταν ο θεμελιωτής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο Μέγας Ναπολέων, ο οποίος κατάκτησε σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη και στην πιο πρόσφατη ιστορία του 20ου αιώνα, ο Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος επίσης κατέκτησε ολόκληρη την Ευρώπη και προσπάθησε να αναγεννήσει την ανθρώπινη φυλή, δημιουργώντας την ιδανική «Άρια φυλή». Ακόμα, ο Ερνέστο Τσεγκεβάρα, ο οποίος οδήγησε την Κούβα στην ελευθερία από την δικτατορία και εξέλιξε την μαρξιστική και κουμουνιστική θεωρία των Μαρξ και Λένιν, οι οποίοι επίσης ήταν ηγέτες.
Στην πιο σύγχρονη ελληνική ιστορία, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ως ηγέτες τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος υπήρξε θεμελιωτής του σημερινού ελληνικού κράτους αλλά και τον Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος υπήρξε βασικό στέλεχος της αντίστασης των Ελλήνων κατά της ναζιστικής Γερμανίας. Επίσης, στην πιο σύγχρονη Ελλάδα, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τόσο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, όσο και τον Ανδρέα Παπανδρέου, ως σημαντικές προσωπικότητες, οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της κατάστασης της Ελλάδας ύστερα από την μεταπολίτευση αλλά και της θέσης της μέσα στην παγκόσμια και ευρωπαϊκή κοινωνία.
Ποιό, όμως, είναι το κοινό στοιχείο που έχουν όλες αυτές οι προσωπικότητες και που τις έκανε να αναδειχθούν ως εξέχοντες και μάλιστα να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη; Υπάρχει άραγε ένα κοινό χαρακτηριστικό που να ενώνει αυτές τις προσωπικότητες ή μήπως πρόκειται για ιστορική σύμπτωση που απλά αναδείχθηκαν τυχαία αυτά τα πρόσωπα και όρισαν την ιστορία; Ή μήπως η ανάδειξή τους σε ηγέτες δεν είναι τόσο τυχαία αλλά είναι αποτέλεσμα της ανάγκης των ανθρώπων να νιώθουν ότι διοικούνται από κάποιον και ότι κάποιος τους καθοδηγεί στον σωστό δρόμο, κάνοντας τις σωστές επιλογές και ενέργειες γι’ αυτούς; Οι απαντήσεις στα εν λόγω ερωτήματα είναι αρκετά δύσκολες. Αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι όλες αυτές οι προσωπικότητες υποστηρίζονταν πάντα από μία μικρή ή μεγάλη ομάδα ή σύνολο ανθρώπων που τους ακολουθούσε πιστά. Επίσης, αυτή η επιρροή τις περισσότερες φορές επεκτείνονταν και οι εν λόγω ηγέτες αποκτούσαν όλο και περισσότερους οπαδούς.
Χαρακτηριστική παρατήρηση όσον αφορά τους ηγέτες μέσα στην ιστορία είναι ότι τα περισσότερα πρόσωπα που αναδείχθηκαν και θεωρήθηκαν ηγέτες τις περισσότερες φορές είχαν και στρατιωτικά ή πολιτικά καθήκοντα και η επιρροή τους συνδυάζονταν με αυτούς τους τομείς. Σε αντίθετη περίπτωση, από την μεγάλη επιρροή και μόνο που είχαν σε μεγάλες μάζες ανθρώπων ως ηγέτες θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ο Σωκράτης, ο Ιησούς, ο Μωάμεθ και άλλοι, οι οποίοι επηρέασαν με τις ιδέες και την διδασκαλία τους πολλούς ανθρώπους, διαμορφώνοντας συνειδήσεις. Κάποιοι από αυτούς μπορούν να χαρακτηριστούν ως θρησκευτικοί ηγέτες, διότι διαμόρφωσαν την θρησκευτική συνείδηση μεγάλης μάζας ανθρώπων, ενώ κάποιοι άλλοι απλά ηγέτες διότι καθοδηγούσαν τους ανθρώπους. Στην ιστορία όμως τις περισσότερες φορές οι ηγέτες διαμόρφωναν και μία συγκεκριμένη πολιτική και μία τακτική συμπεριφορών ώστε να μπορούν να επηρεάζουν και να καθοδηγούν τους ανθρώπους. Η εν λόγω πολιτική και συμπεριφορά μπορεί να περιελάμβανε και την χρήση όπλων και πολεμικών τακτικών τις περισσότερες φορές, όπως στην περίπτωση του Μέγα Αλέξανδρου, του Χίτλερ ή του Μέγα Ναπολέοντα, ή τακτικών πολιτικής προπαγάνδας και καθοδήγησης του λαού.
Επίλογος
Μετά την παραπάνω εξέταση της έννοιας του ηγέτη και την σύνδεση της εν λόγω έννοιας με την ιστορία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ηγέτες είναι πρόσωπα σίγουρα με δυνατότητα να κατανοούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες της πλειοψηφίας των ανθρώπων στους οποίους απευθύνονται, ώστε να τους προσεγγίζουν πείθοντάς τους ότι αυτές οι ανάγκες θα καλυφθούν και οι επιθυμίες τους θα ικανοποιηθούν, αν τους ακολουθήσουν. Αυτό που προκύπτει σαν συμπέρασμα και αν κάποιος εμβαθύνει λίγο στην ιστορική εξέλιξη, διαπιστώνει ότι οι ηγέτες που ανέδειξε η ιστορία, δεν ήταν σίγουρα τυχαίες προσωπικότητες και πάντοτε ή τουλάχιστον τις περισσότερες φορές επρόκειτο για ιδιαίτερες και ιδιόρρυθμες προσωπικότητες. Αυτό βέβαια μπορεί να αποτελεί και μία διαπίστωση, η οποία προκύπτει και από το γεγονός ότι οι κατά καιρούς ηγέτες, έγιναν αντικείμενο μελέτης και ανάλυσης από την επιστήμη της Ιστορίας.
Οι ηγέτες ως προσωπικότητες αναδεικνύονταν πάντα από την ανάγκη των ανθρώπων να έχουν πάντα κάποιον να τους καθοδηγεί και να τους στηρίζει. Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να νιώθουν ότι κάποιος τους διοικεί και επιθυμεί το καλό τους και την θετική εξέλιξή τους. Αυτή την ανάγκη υπήρχαν, και ίσως και σήμερα να υπάρχουν, άτομα που μπορούν να την κατανοήσουν και, εκμεταλλευόμενοι συγκυρίες και συμπτώσεις, κατάφερναν να αναδεικνύονται και να επηρεάζουν την ιστορική εξέλιξη. Στο ερώτημα αν σήμερα υπάρχουν ηγέτες, η απάντηση είναι σίγουρα θετική, εφόσον είναι κάτι αναμενόμενο, αφού οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να διοικούνται και να ορίζονται. Το ποια άτομα από την σημερινή ιστορική πραγματικότητα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ηγέτες, είναι κάτι που θα χρειαστεί χρόνο, για να αποδειχτεί αν τα άτομα που διοικούν σήμερα τους εκάστοτε λαούς παγκοσμίως διαρκέσουν στον χρόνο, αποκτήσουν φήμη και πετύχουν τους στόχους τους. Αυτές οι προϋποθέσεις και φυσικά η μεγάλη αποδοχή από την μάζα του λαού είναι που αναδεικνύει κάποιος ως ηγέτη.
Βιβλιογραφία:
