Στην Αρχαιότητα, από την στιγμή που δημιουργήθηκαν οι νόμοι και ειδικά από τον 6ο αιώνα μ.Χ., όπου στην αρχαία Αθήνα και Σπάρτη, έδρασαν οι μεγάλοι νομοθέτες, όπως ο Σόλων και ο Δράκων στην Αθήνα και ο Λυκούργος στην Σπάρτη, η έννοια της ποινής και της επιβολής της για διάφορα αδικήματα ήταν πολύ σημαντική. Γενικώς, ο τρόπος που αντιμετώπιζαν διάφορα γεγονότα δείχνει ότι δεν είχαν μεγάλη διαφορά από τους βάρβαρους. Στην αρχαία Ελλάδα, είχαν τρεις τρόπους τιμωρίας: την εξορία, την επιβολή προστίμου και την θανατική ποινή. Η εξορία ήταν η πιο ατιμωτική ποινή. Όποιος εξορίζονταν, δεν είχε ούτε πατρίδα και ήταν εξόριστος για όλη του τη ζωή. Στην αρχαία Αθήνα μάλιστα, η διαδικασία εξορίας κάποιου, συνήθως κάποιου ο οποίος θεωρούνταν προδότης, ονομάζονταν εξοστρακισμός, διότι το όνομα εκείνου που εξορίζονταν αναγραφόταν πάνω σε ένα όστρακο, το οποίο προβάλλονταν σε όλη την πόλη. Γενικώς, η εξορία θεωρούνταν πολύ ατιμωτική ποινή για κάποιον και πολλές φορές ήταν χειρότερη και από τον θάνατο, εφόσον ο εξόριστος μπορεί να μην είχε ξανά το δικαίωμα να επιστρέψει, ούτε καν να επισκεφτεί την πόλη του.
Μία άλλη ποινή ήταν αυτή της μαστίγωσης, η οποία ήταν ένα είδος σωματικής ποινής ως ξυλοδαρμός του ενόχου με ειδικό όργανο, τη μάστιγα ή το μαστίγιο (κοντή μάστιγα), κοινώς βούρδουλα ή καμουτσί ή καμουτσίκι (το κοντό καμουτσί). Η μαστίγωση επιβαλλόταν κυρίως για ελαφρά αδικήματα με δαρμό του ενόχου με ράβδο ή σχοινί. Στην αρχαία Ελλάδα, εφαρμοζόταν από τους προϊστορικούς χρόνους κατά των δούλων, αργότερα και κατά των ελεύθερων πολιτών καθώς και των παίδων ως μέσον παιδαγωγικό. Η Ρώμη εφάρμοσε επίσης τη ποινή της μαστίγωσης, ιδίως κατά των απειθάρχητων στρατιωτών. Στην εποχή του Ιησού, η ποινή αυτή ήταν πλήρως διαδεδομένη. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, έλαβε μεγάλη διάσταση και από αυτή επεκτάθηκε σε όλα τα κράτη. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, εξακολουθούσε να περιλαμβάνεται σε ποινικούς νόμους ως είδος ποινής στη Ρωσία, Αγγλία, ΗΠΑ.
Η μαστίγωση ήταν ένα βασανιστήριο ώστε να μετανιώσει ο ένοχος για μία αδικία που διέπραξε ή για κάποια παράβαση του νόμου. Σήμερα η ποινή αυτή εφαρμόζεται «κατά κόρον» σε όλες τις μουσουλμανικές χώρες και σποραδικά σ' εκείνες της Λατινικής Αμερικής, ενώ αντίθετα ως μέσον άμεσης πρόληψης ή καταστολής αδικημάτων εφαρμόζεται με «γκλοπ» ως «ραβδισμός» απ' όλες τις αστυνομικές αρχές του κόσμου. Ένα άλλο πολύ σκληρό βασανιστήριο ήταν να βάζουν τον κατηγορούμενο μέσα στα σωματικά απόβλητα και, αν πήγαινε να σηκώσει το κεφάλι του για να πάρει ανάσα, του έκοβαν το κεφάλι. Η εν λόγω ποινή ήταν συνδυασμός βασανιστηρίων και θανατικής ποινής.
Αναμφισβήτητα η πιο σκληρή ποινή ήταν αυτή της θανατικής ποινής. Η θανατική ποινή είναι η ποινή που επιβάλλεται σε έναν εγκληματία από τις αρχές ενός κράτους και έχει να κάνει με την αφαίρεση της ζωής αυτού. Είναι η αυστηρότερη ποινή που μπορεί να επιβληθεί και συχνά ονομάζεται "η εσχάτη των ποινών". Η θανάτωση εγκληματιών ήταν πολύ συνηθισμένη στο παρελθόν, από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα. Ένα πρώιμο γνωστό παράδειγμα θανατικής ποινής είναι η ύπαρξή της στον κώδικα του Χαμουραμπί, την 2η χιλιετία π.Χ. στη Μεσοποταμία. Στην Αθήνα, κατά την αρχαϊκή εποχή, προβλεπόταν από τους νόμους του Δράκοντα. Οι συνηθέστεροι τρόποι θανάτωσης στην αρχαιότητα ήταν η σφαγή και ο αποκεφαλισμός. Κατά την ρωμαϊκή εποχή, διαδόθηκε σε όλη τη Μεσόγειο η μέθοδος της σταύρωσης και του κατασπαραγμού από θηρία. Στον Μεσαίωνα και στην πρώιμη νεώτερη Ευρώπη, μεταξύ άλλων, με θάνατο στην πυρά τιμωρούνταν όσοι θεωρούνταν αιρετικοί και οι κατηγορούμενοι για μαγεία.
Σε πολλούς πολιτισμούς, συνυπήρχαν διαφορετικά είδη θανάτωσης, ανάλογα με το διαπραχθέν έγκλημα, διότι κάθε είδος είχε συνήθως διαφορετικό συμβολισμό. Για παράδειγμα, στην Ευρώπη, ο θάνατος δι' απαγχονισμού θεωρείτο εξευτελιστικός και προβλεπόταν για ληστές, σε αντίθεση με τον αποκεφαλισμό, που θεωρείτο ευγενής τρόπος θανάτου, κατάλληλος για αριστοκράτες. Οι αιρετικοί καίγονταν στην πυρά διότι, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής, η φωτιά ήταν μέσο κάθαρσης.
Οι περισσότερες εκτελέσεις στην ιστορία, και ακόμα και σήμερα σε κάποιες χώρες, γίνονταν δημοσίως, ενώπιον πολλών θεατών, για παραδειγματισμό και για επίδειξη της δύναμης του κράτους. Άλλοι τρόποι εκτέλεσης ήταν η εκτέλεση με κώνειο. Ένα παράδειγμα ήταν ο Σωκράτης ο οποίος θανατώθηκε πίνοντας το κώνειον διότι κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Άλλος τρόπος θανάτωσης ήταν η σταύρωση. Αντίθετα απ’ ότι πιστεύουμε, η σταύρωση ήταν τρόπος τιμωρίας ήδη από τα αρχαία χρόνια. Ο λιθοβολισμός, δηλαδή ο θάνατος κάποιου χτυπώντας τον με πολλές πέτρες. Συχνά, λιθοβολούνταν και οι συγγενείς του εγκληματία, πληρώνοντας και οι ίδιοι για ένα έγκλημα που δεν τέλεσαν. Ο αποκεφαλισμός κάποιου με τσεκούρι. Οι εν λόγω θανατικές ποινές ίσχυαν στην αρχαιότητα και συνεχίστηκαν να ισχύουν έως τον 20ο αιώνα, ενώ σε κάποιες χώρες παγκοσμίως ισχύουν ακόμα και σήμερα.
Άλλες μορφές θανατικής ποινής που ίσχυαν στην αρχαιότητα και σταμάτησαν να ισχύουν ήταν οι εξής: Το βασανιστήριο της σκάφευσης, το οποίο ήταν ένα ανθρώπινο σάντουιτς. Το ρίξιμο σε λάκκο, το οποίο χρησιμοποιούνταν στη Σπάρτη, όχι μόνο για ενήλικες, αλλά και για παιδιά που γεννιόνταν με αναπηρίες.
Όσον αφορά την σύνδεση των ποινών κατά την αρχαιότητα με την σημερινή επιβολή ποινών, όταν κάποιος διαπράττει ένα αδίκημα ή έγκλημα, υπάρχει μία σημαντική διαφορά. Οι ποινές κατά την αρχαιότητα και έως τον Μεσαίωνα επιβάλλονταν κυρίως για τιμωρία του ενόχου και για παραδειγματισμό των υπολοίπων ανθρώπων, ώστε να μην διαπράξουν κάτι αντίστοιχο. Με την αναγέννηση και την ανακάλυψη νέων χωρών και τον Αποικισμό κατά τον 17ο αιώνα και μετά, επικράτησε ο ανθρωπισμός και η έννοια του ανθρώπου τέθηκε στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων του κοινωνικού συνόλου, τουλάχιστον όσον αφορούσε την Ευρώπη. Αυτό είχε ως συνέπεια να αλλάξει σταδιακά και ο σκοπός των νόμων και των ποινών σε περίπτωση παραβίασης τους. Οι ποινές σταδιακά άρχισαν να έχουν και ως σκοπό τον σωφρονισμό του ενόχου. Ως βασική ποινή σωφρονισμού εφαρμόστηκε ο εγκλεισμός και η φυλάκιση του ενόχου, μακριά από το κοινωνικό σύνολο και για χρονικό διάστημα ανάλογο με το αδίκημα που είχε διαπράξει.
Η εν λόγω ποινή της φυλάκισης για σωφρονισμό του ενόχου, εφαρμόζεται σήμερα στην πλειοψηφία των χωρών παγκοσμίως, ενώ πιο σκληρές ποινές, όπως αυτή της θανατικής ποινής, έχουν εκλείψει. Γενικώς, η θανατική ποινή αποτελεί αντικείμενο ποικίλλων συζητήσεων και διαφωνιών, καθώς άπτεται πολλών ζητημάτων, όπως η ηθική, η αποτελεσματικότητά της και η ικανοποίηση του αισθήματος δικαιοσύνης. Οι πολέμιοι της την θεωρούν απάνθρωπη, με το επιχείρημα ότι κάθε ανθρώπινη ζωή πρέπει είναι σεβαστή και αναφαίρετη, ακόμα και αυτή ενός εγκληματία. Από εδώ προκύπτει και το επιχείρημα ότι, αφού η αφαίρεση μιας ανθρώπινης ζωής είναι πράξη άδικη και αξιόποινη, το ίδιο ισχύει και για την ίδια την θανατική ποινή, διότι είναι αφαίρεση της ζωής ενός ανθρώπου. Ένα επιπλέον επιχείρημα είναι πως εκεί που η θανατική ποινή εφαρμόζεται αποδεικνύεται η ανικανότητα του συστήματος για πρόληψη τέτοιων πράξεων καθώς και για επανένταξη εκείνων που τις πραγματοποιούν. Οι υπέρμαχοί της, αντιθέτως, πιστεύουν ότι είναι κατάλληλη για εγκλήματα όπως ο φόνος ή η παιδεραστία, και ότι η θανάτωση του εγκληματία προσφέρει την μέγιστη δυνατή ανακούφιση στον κύκλο του θύματος. Σήμερα, η θανατική ποινή έχει καταργηθεί στις περισσότερες χώρες του κόσμου, υπάρχουν ωστόσο αρκετές που ακόμα την εφαρμόζουν, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα. Στην Ελλάδα, καταργήθηκε επίσημα με το άρθρο 33 του νόμου 2172/1993 (ΦΕΚ Α' 207). Υπάρχουν διάφορα είδη θανατικής ποινής, ανάλογα με τους νόμους των χωρών οι οποίες την εφαρμόζουν. Παραδείγματα είναι: ο Τουφεκισμός, η Θανατηφόρος ένεση, η Ηλεκτρική καρέκλα, ο Απαγχονισμός, ο Λιθοβολισμός και ο Αποκεφαλισμός ή η καρατόμηση.
Επίλογος
Στο παρόν άρθρο, δεν θα αναλωθούμε στην διαμάχη για το αν είναι σωστό να υπάρχει και να εφαρμόζεται η θανατική ποινή, αλλά στο γεγονός αν η τελικά οι ποινές που εφαρμόζονται και ιδίως στην σημερινή Ελλάδα, οδηγούν ή όχι στον σωφρονισμό των ενόχων, ο οποίος αποτελεί σκοπό τους ή όχι. Στην σημερινή Ελλάδα, όπως και σε πολλές χώρες του κόσμου, εφαρμόζεται η ποινή της φυλάκισης ή οποία αν πρόκειται για πολύ σοβαρό αδίκημα, μπορεί να είναι και ισόβια. Η ποινή της φυλάκισης δεν έχει μόνο ως σκοπό την τιμωρία του ενόχου και τον παραδειγματισμό του κοινωνικού συνόλου, αλλά και τον σωφρονισμό του εν λόγω ενόχου.
Ο εν λόγω σωφρονισμός δεν είναι τόσο απλή διαδικασία. Η έννοια του εμπεριέχει και την εκπαίδευση και την αναμόρφωση του χαρακτήρα του ενόχου, ώστε όχι απλά να μετανοήσει για τον αδίκημα που διέπραξε, αλλά να μην επιθυμήσει να διαπράξει κάτι παρόμοιο και αν πρόκειται για φυλάκιση, η οποία κάποια στιγμή θα λήξει, απ’ την στιγμή που θα λήξει, ο ένοχος να ζήσει σε μία νέα βάση, δημιουργώντας μία νέα ζωή, μακριά από παρανομίες και αδικήματα.
Η άνωθεν διάσταση της ποινής της φυλάκισης δεν είναι εύκολη, διότι απ’ την στιγμή που έχει να κάνει με ενήλικες ενόχους, οι οποίοι έχουν διαπλάσει τον χαρακτήρα τους και έχουν κατασταλάξει σε χαρακτηριστικά και ιδέες, είναι δύσκολο να αναμορφωθεί ο χαρακτήρας τους και εκτός απ’ την μετάνοια, να οδηγηθούν και σε μία νέα ζωή, με έναν νέο χαρακτήρα. Γι’ αυτό τον λόγo, ακόμα και η ποινή της φυλάκισης αρκείται απλά στην τιμωρία των ενόχων, διότι ο σωφρονισμός απαιτεί και άλλα μέσα, τα οποία μπορεί να είναι δαπανηρά, όπως η παροχή εκπαίδευσης στους φυλακισμένους.
Βιβλιογραφία:
