Το φίδι είναι παρεξηγημένο ζώο στην χώρα μας και για τον λόγο αυτό συνήθως προκαλεί τον φόβο και τον πανικό, που συχνά οδηγούν στην εξόντωσή του. Κανένα φίδι δεν κυνηγάει ανθρώπους ούτε επιτίθεται ποτέ λόγω της υποτιθέμενης "κακίας" του. Όλοι αυτοί οι μύθοι, μαζί με την έλλειψη σωστής πληροφόρησης, έχουν οδηγήσει στην άδικη αντιπάθεια των ανθρώπων απέναντι στα φίδια με άσχημα αποτελέσματα βίαιης συμπεριφοράς και πανικού στην παραμικρή θέα του ερπετού.
Χρησιμότητα
Τα φίδια προσφέρουν στο περιβάλλον, κάνοντας απεντόμωση στους πρώτους μήνες της ζωής τους και συνεχίζοντας με τον έλεγχο των τρωκτικών σε πολύ σημαντικό μέγεθος. Περίπου 1.000 τρωκτικά καταναλώνονται μέχρι το τέλος της ζωής ενός και μόνο φιδιού.
Ένα πολύ καλό παράδειγμα χρησιμότητας των φιδιών είναι η προέλευση της ονομασίας "Σπιτόφιδο" του Zamenis situla. Την ονομασία αυτή κέρδισε το συγκεκριμένο είδος, όταν παλιότερα άνθρωποι το χρησιμοποίησαν σαν εξολοθρευτή τρωκτικών σε στάβλους και μάντρες, ακόμα και στα κατώγια των σπιτιών τους, σε σημεία που ούτε οι γάτες μπορούσαν να προσεγγίσουν.
Άμυνα
Οποιοδήποτε φίδι αντιληφθεί την παρουσία ανθρώπου προσπαθεί πανικοβλημένο να διαφύγει προς κάθε κατεύθυνση και το μόνο που δεν θέλει εκείνη την στιγμή είναι να κάτσει και να αντιμετωπίσει τον άνθρωπο. Αυτή είναι και η κύρια μορφή άμυνας των φιδιών. Κατόπιν, εάν το φίδι εγκλωβιστεί σε κάποιο μέρος αντιμέτωπο με τον άνθρωπο τότε θα προσπαθήσει να τρομάξει τον "θύτη" του στρέφοντας το κεφάλι του προς αυτόν και βγάζοντας τον χαρακτηριστικό δυνατό συριγμό που ακούγεται σαν επαναλαμβανόμενο "Σσσσς". Στις περιπτώσεις και μόνο που το ζώο πατηθεί ή αρπαχτεί από κάποιο χέρι έτσι ώστε να νιώσει ανήμπορο και ανίκανο να ξεφύγει ή ακόμα όταν ο "θύτης" του έχει πλησιάσει απειλητικά κοντά, τότε χρησιμοποιεί την έσχατη άμυνά του, το δάγκωμα. Σε καμία άλλη περίπτωση, κανένα φίδι δεν θα έρθει από μόνο του κοντά στον άνθρωπο που τόσο φοβάται για να επιτεθεί και να διακινδυνέψει την ζωή του.
Δηλητηριώδη είδη φιδιών στην Ελλάδα
♦ ΕΧΙΔΝΑ: Στην Ελλάδα, επικίνδυνο φίδι είναι η έχιδνα. Το δάγκωμά της χαρακτηρίζεται και αναγνωρίζεται από τα δύο σημάδια τα οποία αφήνει. Τα συμπτώματα και οι επιπτώσεις εξαρτώνται από το πόσο δηλητήριο έχει εγχυθεί. Το τσίμπημα οδηγεί σε οίδημα, σε έντονο πόνο και σε εκχυμώσεις. Το σημείο του τραύματος δεν πρέπει ούτε να ρουφιέται (για να αφαιρεθεί το δηλητήριο), ούτε να κόβεται, να δένεται ή να σφίγγεται. Για την αντιμετώπιση, αφαιρούνται –αν υπάρχουν– το γρηγορότερο και πριν από το πρήξιμο, δακτυλίδια και βραχιόλια, γίνεται καλό πλύσιμο, ακινητοποίηση του άκρου που έχει υποστεί το δάγκωμα και ταχεία μεταφορά σε μονάδα φροντίδας υγείας. Μπορεί εκεί να χορηγηθεί στον πάσχοντα αντιοφικός ορός, ανάλογα με τη σοβαρότητα του περιστατικού και αντιτετανική προστασία.
♦ ΣΚΟΡΠΙΟΣ: Εκκρίνουν τοξίνες που προκαλούν ισχυρό πόνο και αλλεργικές αντιδράσεις. Η αντιμετώπιση επιτυγχάνεται με καλό πλύσιμο του δήγματος, με χορήγηση αντιτετανικής προστασίας, αναλγητικών και υδροκορτιζόνης για την αντιμετώπιση αλλεργικών αντιδράσεων.
♦ ΔΕΝΤΡΟΓΑΛΙΑ (Hierophis gemonensis): Αυτό το φίδι είναι συνολικά ακίνδυνο στους ανθρώπους - αν και μπορεί να δαγκώσει εάν είναι φοβισμένο. Φαίνεται να προτιμά τις ξηρές, δύσκολες ή πετρώδεις περιοχές όπου μπορεί να κάνει ηλιοθεραπεία και, σε περίπτωση προβλήματος, διαφεύγει στην πιο προσιτή τρύπα. Ενώ μπορούν να φθάσουν πάνω από ένα μέτρο στο μήκος, τα περισσότερα που βλέπουμε είναι μικρότερα. Τρώνε κυρίως άλλα ερπετά και μικρά θηλαστικά, αν και μπορούν επίσης να πιάσουν τα αρχάρια πουλιά κατά διαστήματα.
♦ ΟΧΕΝΤΡΙ (Zamenis situla): Λένε πως είναι το πιο όμορφο από όλα τα ευρωπαϊκά φίδια. Το οχέντρι έχει στην πλάτη του καφεκόκκινα σημάδια και μια κηλίδα V στο κεφάλι. Είναι παρόμοιο στο μέγεθος και έχει τις ίδιες συνήθειες τροφής με τη δεντρογαλιά, αλλά βρίσκεται σε υγρότερες περιοχές, όπως τα έλη και οι λίμνες καθώς επίσης και στα ξηρότερα μέρη.
♦ ΚΥΒΟΦΙΔΟ (Natrix tessellata): Αυτό το φίδι είναι στενός συγγενής του νερόφιδου (Natrix natrix) και έχει παρόμοιες συνήθειες. Ξοδεύει ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του κυνηγώντας κάτω από το νερό - γλυκό ή θαλασσινό χωρίς να έχει κανένα πρόβλημα. Η κύρια διατροφή αυτού του φιδιού είναι ψάρι, αν και μπορεί επίσης να φάει άλλο θήραμα, όπως οι βάτραχοι και οι φρύνοι. Όταν το κυβόφιδο κινδυνεύει μπορεί να βγάλει ένα υγρό με μια αποτρεπτική μυρωδιά - αρκετό για να αποτρέψει την πιο ανεπιθύμητη επίθεση!
♦ ΑΓΙΟΦΙΔΟ (Telescopus fallax): Το αγιόφιδο είναι ερπετό που έχει δηλητήριο, αλλά οι μικροσκοπικοί κυνόδοντές του είναι στο οπίσθιο τμήμα του στόματός του και θεωρείται αβλαβές λόγω αυτού. Αυτό το φίδι έχει ειδικότητα να τρώει σχεδόν αποκλειστικά σαύρες και το δηλητήριο χρησιμοποιείται για να τις χαλαρώσει προτού τις καταπιεί. Το αγιόφιδο διαφέρει επίσης από τα άλλα φίδια δεδομένου ότι κυνηγά τη νύχτα, όταν οι σαύρες είναι νυσταλέες και αργές. Αυτό το κάνει χωρίς αμφιβολία το δυσκολότερο φίδι για να βρεθεί.
Πρώτες βοήθειες σε δάγκωμα φιδιού
Ως πρώτες βοήθειες συνιστώνται τα παρακάτω:
α. Όχι πανικός, διότι χειροτερεύει την κατάσταση.
β. Αφαίρεση αντικειμένων ή ρούχων που θα μπορούσαν να σφίξουν το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, κτλ)
γ. Ακινησία του θύματος και ιδιαίτερα του τραυματισμένου μέλους για να καθυστερήσει η εξέλιξη των συμπτωμάτων.
δ. Οι τομές στο δέρμα και το ρούφηγμα του δηλητηρίου απαγορεύονται διότι επιδεινώνουν την κατάσταση και τα συμπτώματα.
ε. Ελαφριά επίδεση πάνω και κεντρικά (προς την καρδιά) του δήγματος με σταδιακή χαλάρωση λόγω του εξελισσόμενου οιδήματος.
στ. Όχι αντισηπτικά ή πάγος στην περιοχή του τραύματος.
ζ. Όχι χορήγηση στον ασθενή αλκοόλ ή παυσίπονων και άμεση διακομιδή στο νοσοκομείο σε κάθε περίπτωση δήγματος φιδιού οποιουδήποτε είδους.
Πηγές:
