«Φανταστείτε μια πυραμίδα που στέκεται μόνη της δίπλα στη θάλασσα...
Κάθε της πλευρά εκατό μίλια μακριά...
Είναι ένα βουνό, σχεδόν τέσσερα χιλιόμετρα ύψος...
Στις πτυχές του, φανταστείτε κάθε διαφορετικό κλίμα στη γη...
Αυτή είναι η Sierra Nevada de Santa Marta.
Οι άνθρωποι που κρύβονται εδώ αποκαλούνε τη Sierra την καρδιά του κόσμου.
Και οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους Τα μεγαλύτερα αδέρφια».
Από το ντοκιμαντέρ «from the heart of the world».
Γεωγραφία
Η Σιέρα Νεβάδα είναι το ψηλότερο βουνό μεταξύ της Αλάσκα στο βορρά και το Εκουαδόρ στο νότο, είναι το μεγαλύτερο παράκτιο βουνό στον κόσμο. Φαίνεται να είναι το βορειότερο άκρο των Άνδεων, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια ξεχωριστή τεκτονική πλάκα. Καλύπτει μια έκταση περίπου 8.000 τετραγωνικών μιλίων και υψώνεται από τις τροπικές ακτές της Καραϊβικής στις μόνιμα χιονισμένες κορυφές του στα 17.000 πόδια.
Εκτός από την υποστήριξη των αυτοχθόνων πληθυσμών και τους αγρότες «Colonos», είναι επίσης το σπίτι για πολλά φυτικά και ζωικά είδη, περίπου το 50 τοις εκατό των οποίων είναι μοναδικά στον κόσμο. Τα εννέα βιοσυστήματα που υπάρχουν στο υπόλοιπο της Κολομβίας ζουν εδώ. Στη Σιέρα Νεβάδα, βρίσκει κανείς τους κοραλλιογενείς υφάλους και τους ριζοφόρους βάλτους (mangroves swamps), ερήμους, ξηρά δάση, τροπικά δάση, δάση των Άνδεων και υπό-Άνδεων, πεδιάδες, οροπέδια, καθώς και τις χιονισμένες κορυφές του Colon, Bolivar και Reina. Ανακηρύχτηκε προστατευόμενη περιοχή (Human and Biosphere Reserve) από την UNESCO το 1986.
Η Sierra είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία ολόκληρης της περιοχής. Χιλιάδες ρυάκια, ρέματα και τα ποτάμια ρέουν από τις κορυφές, μέσα από φαράγγια και λόφους, σχηματίζοντας 35 λεκάνες απορροής. Περίπου 20.000 ιθαγενείς και 180.000 «Colonos» εξαρτιούνται από αυτό το νερό, καθώς και οι κάτοικοι της Σάντα Μάρτα, Riohacha, Valledupar, και οι δέκα δήμοι, με τα αντίστοιχα χωριά τους.
Οι Kogi
Οι Kogi είναι οι απόγονοι και οι επιζώντες του Tairona πολιτισμού (800-1600 μ.χ.), μια πραγματικά εκπληκτική φυλή ανθρώπων που ζουν ψηλά στην Σιέρα στη βόρεια Κολομβία, όπου έχουν διατηρήσει το μοναδικό πολιτισμό τους, για πολλές χιλιάδες χρόνια. Όταν πήγαν οι Ισπανοί στην Αμερική πριν 500 χρόνια, εκείνοι κρύφτηκαν ψηλά στο βουνό όπου οι κατακτητές δε μπορούσαν να φτάσουν. Έτσι, κατόρθωσαν να διαφυλάξουν ατόφιο τον πολιτισμό τους (τη γλώσσα τους, τα έθιμά τους, την κοσμολογία τους). Όταν είχαν πάει εκεί οι ιεραπόστολοι, οι Kogi δε δέχτηκαν τον ρουχισμό τους, δε δέχτηκαν τη γραφή, δε δέχτηκαν τίποτα που θα αλλοίωνε τη δομή της κοινότητας, τις πνευματικές και διανοητικές τους ιδέες που προσδιορίζουν τον κόσμο τους. Αποτελούν ένα ζωντανό κρίκο που μας συνδέει με το παρελθόν καθώς ο τρόπος ζωής τους είναι ίδιος με εκείνον που είχαν οι πρόγονοί τους οι Tairona (γενιά των Chibcha) πριν από 500 και παραπάνω χρόνια, πριν τους Ισπανούς. Έχουν τις πόλεις τους κρυμμένες στο βουνό με τους δρόμους, τα χωράφια, τους ναούς τους και από τις κρυμμένες πτυχώσεις του βουνού παρακολουθούν τον δικό μας πολιτισμό με σιωπή. Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης Σάντα Μάρτα, της γειτονικής τους πόλης δεν είχαν ιδέα ότι βρισκόντουσαν εκεί.
Από τότε, εσκεμμένα απέφυγαν πολλές επαφές με τον έξω κόσμο και τους ανθρώπους, όπου αναφέρουν ως «τα μικρά αδέρφια». Αποκαλούν τους εαυτούς τους «τα μεγάλα αδέρφια» και πιστεύουν ότι είναι οι φύλακες όχι μόνο του ιερού βουνού στο οποίο ζουν, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Κατά τη δική τους εκδοχή, λένε πως τους έχει ανατεθεί από το Μεγάλο πνεύμα και τη Γη η αποστολή να φέρουν ισορροπία στον πλανήτη. Καθώς αποφάσισαν να μιλήσουν στον κόσμο, η πρώτη τους προειδοποίηση ήταν ένα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε το 1990 «From the heart of the world» (υπάρχει στο youtube) και ήταν η πρώτη φορά που άφησαν δυτικό να επισκεφτεί τις πόλεις τους. Έχουν επισκεφτεί επίσης διάφορες κυβερνήσεις της Αμερικής και της Ευρώπης για τον ίδιο λόγο. Το 2012, γυρίστηκε ένα δεύτερο ντοκιμαντέρ, το «Aluna».
Τους έχει απονεμηθεί επίσης από τον οργανισμό B.I.O. (Biopolitics international organization) το βραβείο Bios to 1999 ως άριστο πρότυπο κοινωνίας και αντίληψης για το ρόλο μας ως ανθρώπινα όντα σε αυτόν τον πλανήτη. Ζουν πλήρως σε ισορροπία με τη φύση και το οικοσύστημα. Δεν έχει γίνει κανένα έγκλημα ή η δολοφονία ενός άλλου Kogi δεν έχει συμβεί ποτέ. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καταγραφή πολέμου στην ιστορία του πολιτισμού τους, ενσαρκώνουν την ειρήνη και την παγκόσμια περιβαλλοντική αρμονία. Οι Kogi έχουν μείνει στη γη των προγόνων τους, χωρίς να κάνουν κατάχρηση του περιβάλλοντος, και έχουν διατηρήσει τον πολιτισμό τους και τους μύθους τους ως ένδειξη εκτίμησης προς τη Φύση που τους έχει δώσει το δώρο της ζωής. Προστατεύουν και αγαπάνε το περιβάλλον, το έδαφος, τον αέρα, το νερό, και όλα τα έμβια όντα. Είναι πηγή έμπνευσης για τη Νότια Αμερική, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο.
Kogi mamas
Οι Kogi έχουν σοφούς ή σαμάνους γνωστούς ως Mamas ή Mamos (όπου σημαίνει «ο ήλιος» στη διάλεκτο Kogi), οι οποίοι είναι εκπαιδευμένοι στις προφορικές τους παραδόσεις και τις γνώσεις που είχαν αρχικά δοθεί από τους προγόνους τους. Αυτά τα ειδικά επιλεγμένα άτομα πρέπει να περάσουν τα πρώτα εννέα χρόνια της ζωής τους μέσα σε σκοτεινές σπηλιές τρώγοντας μόνο λευκές τροφές και καθόλου κρέας, χωρίς να βγουν ούτε μια φορά έξω! Οι μεγαλύτεροι Mamas τους μαθαίνουν όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν για τη ζωή και τον κόσμο. Μαθαίνουν να διαλογίζονται στην Aluna και τους φύλακες όλων των ζωντανών πλασμάτων. Μόνο μετά από τα εννέα πρώτα χρόνια της ζωής τους αντικρίζουν πρώτη φορά τον κόσμο. Μαθαίνουν πώς να εισέρχονται στον πνευματικό κόσμο της "Aluna" (την εσωτερική πραγματικότητα του κόσμου, την κοσμική αρχή, το νου μέσα στη φύση, τη μνήμη) και από εκεί αντλούν γνώσεις για την ισορροπία και την αρμονία της φύσης και του πλανήτη. Προσέχουν την σωστή λειτουργία της κοινότητας και διατηρούν την καθαρότητά της. Μερικοί από τους Mamas λέγεται ότι είναι τηλεπαθητικοί. Επίσης, είναι σε θέση να μείνουν ξύπνιοι για πάνω από μια εβδομάδα σε ιερές τελετές τους. Όταν διαλογίζονται στις προσφορές που κάνουν προς τη φύση για την αποκατάσταση της ισορροπίας μένουν ξύπνιοι χωρίς να τρώνε για 9 μέρες.
Οι Mamas δε δουλεύουν μόνο για τους Kogi αλλά για όλους τους ανθρώπους. Πρέπει να προσέχουν εμάς, «τα μικρότερα αδέρφια» όπως και τα «μεγαλύτερα αδέρφια», τα ζώα, τα φυτά και ότι είναι φυσικό επειδή οι Mamas έχουν καθήκον να προσέχουν για το μέλλον όλων των πλασμάτων και όλων των ανθρώπων. Εργάζονται σε ένα κόσμο που είναι ορατός μόνο στο μάτι του μυαλού, τον κόσμο της «Aluna». Κάνουν προσφορές στη φύση δημιουργώντας αρμονία στον πνευματικό κόσμο και σε αυτόν εδώ.
Οι δρόμοι όπου περπατάν οι Mamas είναι ίχνη από τα πνευματικά μονοπάτια όπου περπατούσαν οι πρόγονοί τους, σε ένα χώρο όπου δεν κατανοούμε. Έχουν ένα χάρτη με μονοπάτια σκαλισμένα σε μια μεγάλη πέτρα αλλά δεν υποδεικνύουν μονοπάτια στο έδαφος αλλά μονοπάτια της σκέψης, μονοπάτια στην «Aluna». Δείχνουν επίσης που αυτοί οι δύο κόσμοι συναντιούνται. Εκεί, τοποθετούν προσφορές με χρυσά αντικείμενα προκειμένου να χειρίζονται την ισορροπία στον πλανήτη, ο χρυσός συμβολίζει την αθανασία και συνδέει τους δύο κόσμους. Πάνε όμως χρυσοθήρες και παίρνουν τα χρυσά αυτά αντικείμενα είτε για μουσεία ή για να τα πουλήσουν. Για τους Kogi συμβολίζει τη θεμελιώδη ενέργεια και χωρίς αυτά δε μπορούν να συνεχίσουν το έργο τους, την αποκατάσταση της ισορροπίας. Έχουν κάνει έκκληση στις κυβερνήσεις να επιστραφούν επειδή για εκείνους έχουν μεγάλη λειτουργική σημασία.
Ο τρόπος ζωής τους
Οι φυλές Kogi ζουν στα βουνά της Σιέρα Νεβάδα της Σάντα Μάρτα, με πληθυσμό 500 χιλιάδων που ανήκουν γλωσσολογικά στην οικογένεια Chibcha (μεταγενέστεροι των Incas). Ζουν σε διάφορες περιοχές στις κοιλάδες των βουνών. Η κοινότητα διακρίνεται από τους απλούς πολίτες, η ζωή τους κατευθύνεται από τους φύλακες οι οποίοι διορίζονται από τους ιερείς, τους mamas, παίρνουν εντολές από τους επίτροπους, επίσης διορισμένους από τους mamas. Όλοι, ιερείς, επίτροποι και φύλακες επιβεβαιώνονται με μαντεία από πρεσβύτερους ιερείς. Αυτή η άκαμπτη κοινωνία, όπου κάποιος πρέπει να δουλέψει όταν του λένε να δουλέψει, διατηρεί το πρότυπο ζωής των προγόνων.
Οι άντρες συνεδριάζουν σε ένα σπίτι, το Νούγουε (σπίτι των αντρών), όπου εκεί, σύμφωνα με την κοσμολογία τους, αναπαριστώνται οι 9 κόσμοι που αποτελείται ο κόσμος σαν δακτυλίδια στην ξύλινη οροφή. Στην ενηλικίωσή τους, γίνεται μια τελετή όπου ο ιερέας μιλάει στο άτομο και εκείνος πρέπει να περάσει μετά 4 μέρες ξύπνιος, χωρίς να μιλά και χωρίς να τρώει, μέσα στο Νούγουε.
Όταν ένα ζευγάρι θέλει να παντρευτεί, γίνεται επίσης μια τελετή όπου το ζευγάρι εξομολογείται στον ιερέα ξεχωριστά και εκείνος τους δίνει την ευλογία του. Τα αντρόγυνα μένουν σε ξεχωριστά σπίτια στον ίδιο χώρο. Στο ένα μένει ο άντρας και στο άλλο η γυναίκα με τα παιδιά.
Στη διάρκεια του έτους, οι φυλές μετακινούνται από το ένα αγρόκτημα στο άλλο. Κάθε φυλή έχει τέσσερα ή πέντε αγροκτήματα, που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές και κλίματα. Με τον τρόπο αυτό, κάθε φυλή έχει πρόσβαση σε ένα μεγάλο και ποικίλο φάσμα των γεωργικών προϊόντων, εξασφαλίζοντας έτσι για τον εαυτό τους αυτοδυναμία για την απόκτηση τροφής. Φτάνουν σε ένα αγρόκτημα και μένουν εκεί μέχρι να συλλέξουν όλες τις καλλιέργειες που έχουν φυτευτεί από πριν. Οι καλλιέργειες αυτές θα τους παρέχουν τροφή για τις επόμενες δύο ή τρεις εβδομάδες. Όταν έχουν τη συγκομιδή των καλλιεργειών, προχωρούν στην αναφύτευση, για την επόμενη περίοδο. Από τη στιγμή που γίνει η νέα σπορά, κινούνται σε ένα άλλο αγρόκτημα, λίγο πιο ψηλά στο βουνό, και κάνουν το ίδιο. Δεδομένου ότι τα αγροκτήματα βρίσκονται σε διαφορετικά υψόμετρα, παράγουν ένα ευρύ φάσμα προϊόντων. Τα βασικά προϊόντα τους είναι, οι πατάτες, τα κρεμμύδια, το σκόρδο, και μια ποικιλία από φασόλια, οι μπανάνες αντιλλών, γιούκα, ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο, καλαμπόκι, αβοκάντο και ορισμένα φρούτα όπως ο ανανάς, μάνγκο και γκουαναμπάνα. Συμπληρώνουν τη φυτική διατροφή τους με κρέας ή ψάρι. Παράγουν επίσης μπαμπάκι και κατασκευάζουν τα ρούχα τους. Οι Kogi είναι από τους λίγους πολιτισμούς που διατηρούν τις παραδόσεις τους ατόφιες. Βλέπουν με θλίψη πως οι «πολιτισμένοι» άνθρωποι, όπως αποκαλούμε τους εαυτούς μας, καταστρέφουν και σφετερίζονται τη γη όπου έχουν τα μυστικά εδάφη τους.
Ισορροπία μεταξύ αρσενικού και θηλυκού
Yuluka σημαίνει τη διαδικασία μέσω της οποίας επιτυγχάνεται ισορροπία. Η ισορροπία αυτή, ο λόγος ύπαρξης της ζωής, θα πρέπει να επιτευχθεί εντός του ατόμου, μέσα στην κοινωνία και μέσα στον κόσμο, και κυρίως σημαίνει τις αρχές μεταξύ της ισορροπίας αρσενικού και θηλυκού. Η ιδέα της ισορροπίας ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό διατρέχει το σύνολο της ζωής των Kogi, όχι μόνο το σεξουαλικό τους ήθος. Έτσι οτιδήποτε κατασκευάζουν, μια γέφυρα, μια καλύβα, έναν αργαλειό, ή την κατασκευή ενός δρόμου που περνάει μέσα από ένα χωριό, εκφράζεται η αρσενική / θηλυκή αρχή με κάποιο τρόπο. Στις κατασκευές, όπως μια καλύβα, μερικά κομμάτια ξύλου θα είναι αρσενικά και κάποια άλλα θηλυκά. Αν ένα μονοπάτι διασχίζει ένα χωριό, το ένα μέρος θα είναι αρσενικό, το άλλο θηλυκό. Ο ήλιος στην πορεία του που διχοτομεί τον ουρανό, η μία πλευρά του ουρανού είναι θηλυκό και η άλλη αρσενικό. Οι άντρες επίσης χρησιμοποιούν το “Poporo” που συμβολίζει τον αντρισμό, έχει το αρσενικό και το θηλυκό του μέρος. Η αρμονία και η ισορροπία του κόσμου έχει κατασκευαστεί από την αμοιβαία σχέση του αρσενικού και του θηλυκού, τη δυναμική διαδικασία της ύφανσης στον αργαλειό της ζωής. Όλη η ζωή των Kogi είναι χτισμένη γύρω από την συμπληρωματικότητα του αρσενικού και του θηλυκού.
Το αποτέλεσμα της θεώρησης και στοχασμού του θηλυκού, σύμφωνα με την ανθρωπολόγο Maria Ramos, είναι ότι «Η γυναίκα είναι το σημείο εστίασης του πολιτισμού Kogi από την κεντρική θεότητά τους, τη Μεγάλη Μητέρα. Γεννιούνται από αυτήν και επιστρέφουν στη μήτρα της όταν πεθαίνουν. Ο ορίζοντας των Kogi δεν σχηματίζεται από βουνά και κοιλάδες, αλλά από την εξωτερική εμφάνιση της φύσης που είναι θηλυκή. Οι γυναίκες ως εκ τούτου θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με ύψιστο σεβασμό».
Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η προειδοποίηση των Kogi
Στο βουνό που μένουν, υποστηρίζουν ότι αντανακλάται το κλίμα από όλο τον πλανήτη. Έχουν σημάδια για να βλέπουν αν όλα είναι καλά αλλά οι ενδείξεις τους λένε πως το βουνό τους πεθαίνει και πιστεύουν πως αν γίνει αυτό θα πεθάνει και ο κόσμος. Μπορούμε να το ονομάσουμε Υπερθέρμανση του πλανήτη ή κλιματική αλλαγή, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει υπερθέρμανση, αλλά οι Kogi mamas γνωρίζουν καλά ότι το χιόνι και ο πάγος που θα πρέπει να είναι στην κορυφή του ιερού βουνού τους δεν ήταν όσο θα έπρεπε. Ξέρουν ότι χωρίς το νερό που έρχεται από το βουνό όλοι θα πεθάνουν πιο κάτω. Η Sierra Nevada παρέχει ένα τέλειο πρότυπο για κάθε τύπο εδάφους και μικροκλίμα στη Γη. Δρα σαν ένας μικρόκοσμος του υπόλοιπου πλανήτη και οι Kogi μπορούν να προβλέψουν από τα σημάδια της υγείας της Sierra, την υγεία και του υπόλοιπου κόσμου. Το 1988, θορυβημένοι από τις ενδείξεις ότι η υγεία του βουνού δεν ήταν όπως θα έπρεπε να είναι, οι Kogi ήξεραν ότι ήταν η ώρα για να δώσουν ένα μήνυμα προειδοποίησης για το "μικρότερο αδερφό." Επέτρεψαν στο δημοσιογράφο του BBC Alan Ereira να κάνει ένα μοναδικό ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση γι' αυτούς, και ονομάστηκε «From the heart of the world». Μετά από αυτό, πήγαν πίσω στην απομόνωση τους από τον έξω κόσμο και δεν υπήρχε καμία περαιτέρω επαφή με άλλους δημοσιογράφους. Τον τελευταίο καιρό, όμως, οι Kogi έχουν δει ακόμα χειρότερα προειδοποιητικά σημάδια που δείχνουν τη ζωή στο ιερό βουνό τους να πεθαίνει, και αυτό που κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα είναι ότι για πρώτη φορά δεν ήταν σε θέση να βρουν όλα τα δώρα που χρειάζονται για τις θεραπευτικές τους τελετές. Οι Kogi ήξεραν ότι είναι καιρός να μιλήσουν στο «νεότερο αδελφό» και πάλι. Έτσι, 24 χρόνια μετά, έκαναν ένα δεύτερο ντοκιμαντέρ, το 2012 με τον ίδιο δημοσιογράφο, το «Aluna».
Οι Kogi είναι ίσως οι καλύτεροι σύμβουλοι που έχουμε, εάν πρόκειται πραγματικά να κάνουμε κάτι για να σώσουμε τον κόσμο μας. Αποδεικνύουν ότι μπορούν να ζουν οι άνθρωποι σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον και τα άτομα μέσα στην κοινωνία να ζουν με αρμονία. Αν εμείς, «οι πολιτισμένοι άνθρωποι», προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε και να σεβαστούμε έναν από τους πιο πολύτιμους πολιτισμούς της Αμερικανικής ηπείρου, θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε τους μηχανισμούς για την προστασία του «κέντρου του κόσμου», τα μυστικά αυτά εδάφη, η ιστορία των οποίων ξεκινά από τα έγκατα του χρόνου. Ο κόσμος δεν χρειάζεται να φτάσει σε ένα τέλος, όλα εξαρτώνται από μας.
Πηγές:
Ντοκιμαντέρ – From the heart of the world.(youtube)
Ντοκιμαντέρ – Aluna. (trailer - youtube)
Youtube – Message from the Kogi
Habpages - Kogi Guardians from the Heart of the World on the Sierra Nevada de Santa Marta.
Tairona, Heritage trust - The Sierra Nevada de Santa Marta,
Tairona, Heritage trust - Women in kogi society.
Kogi Society and The Concept of Aluna.
Wikipedia – Taironas.
Wikipedia – Chibcha.
Φωτογραφίες:
Land of winds – Geografia – Sierra Nevada de Santa Marta
Pregunta-lo-que-quieras-saber-de-colombia
Native spirit foundation – Aluna movie
B.I.O. prize – kogi
