Βιογραφικό σημείωμα:
O μεγάλος Έλληνας στοχαστής και φιλόσοφος Kώστας Aξελός γεννήθηκε στις 26 Ιουνίου 1924 στην Αθήνα. Ήταν γιος γιατρού και η μητέρα του καταγόταν από την παλιά αθηναϊκή οικογένεια Ξηροταγάρου. Παράλληλα με τις ελληνικές γυμνασιακές του σπουδές, παρακολούθησε μαθήματα στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και στη Γερμανική Σχολή. Γράφτηκε στη Νομική, αλλά ο Β' παγκόσμιος πόλεμος τον έστρεψε προς την πολιτική: κατά τη διάρκεια της γερμανο-ιταλικής κατοχής πήρε ενεργό μέρος στην Αντίσταση, εν συνεχεία στα Δεκεμβριανά και ακολούθως, στον εμφύλιο -στον οποίο είχαν στρατιωτικά εμπλακεί και οι Άγγλοι- ως οργανωτής, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κομμουνιστικού κινήματος (1941-1945). Το 1945, το ΚΚΕ τον διέγραψε από τις τάξεις του και ένα κυβερνητικό στρατοδικείο τον καταδίκασε σε θάνατο. Στο Παρίσι εγκαταστάθηκε στα τέλη του 1945. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη. Από το 1950 ως το 1957, εργάσθηκε ως ερευνητής στο C.N.R.S. (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας), στο φιλοσοφικό τμήμα. Κατόπιν, συνέχισε την ερευνητική του εργασία για τις δύο διδακτορικές του διατριβές στην Εcole Pratique des Hautes studes (Πρακτική Σχολή Ανωτάτων Σπουδών) ως το 1959. Την ίδια χρονιά, υποστήριξε στη Σορβόννη τις διατριβές «Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία» και «Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής», που αποτελούν τους δύο τόμους της τριλογίας «Το ξετύλιγμα της περιπλάνησης». Από το 1962 ως το 1973, δίδαξε φιλοσοφία στη Σορβόννη αλλά δεν έγινε ποτέ καθηγητής, θεωρώντας ότι «το πανεπιστήμιο δεν είναι ο χώρος της ριζικής σκέψης». Το πρώτο βιβλίο του Αξελού κυκλοφόρησε πολύ νωρίς, το 1952 και μάλιστα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαζήση, ήταν «Οι φιλοσοφικές Δοκιμές». Το έργο του όμως αποτυπώνεται στις τρεις τριλογίες «Το ξετύλιγμα της περιπλάνησης», «Το ξετύλιγμα του παιχνιδιού», «Το ξετύλιγμα μιας αναζήτησης». Μείζονα έργα που ακολούθησαν ήταν η Ανοιχτή Συστηματική (1984), για την ενότητα του κόσμου, και οι Μεταμορφώσεις (1991), για τις μεταμορφώσεις του κόσμου. Το έργο του δημοσιευμένο κατά κύριο λόγο στα Γαλλικά αλλά και στα Γερμανικά έχει μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες. Επίσης, ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού Arguments.
Ανατρέχοντας στην ποιητική σκέψη του Ηράκλειτου, και πέρα από τον Μαρξ και τον Χάιντεγκερ, προσπαθεί να προωθήσει, ανιχνεύοντας τον ορίζοντα της περιπλάνησης, μια καινούργια σκέψη του παιχνιδιού της αποσπασματικής ολότητας, σκέψη ιστορική και συστηματική, ανοιχτή και πολυδιάστατη, ερωτηματική και πλανητική, που αντιμετωπίζει το διακύβευμα της εποχής της τεχνικής. Ο κόσμος, που γίνεται μετά το 1984 ο κόσμος παραμένει το πρόβλημα, μάλλον το ερώτημα, στο οποίο επικεντρώνεται η σκέψη του, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ατομική και την ιστορικοπαγκόσμια εμπειρία: οι διαφορετικές του εξουσίες και οι σχέσεις μας μαζί του τίθενται υπό ερώτηση. Πέρα από το κλείσιμο, προτείνεται ένα άνοιγμα. Ο μεγάλος Έλληνας στοχαστής που με το έργο του δεν πρότεινε κανένα οδηγό δράσης, αλλά μας οδηγούσε, μέσα από τα μονοπάτια της σκέψης, συνέχεια το προαιώνιο ερώτημα «τι να πράξουμε;» έφυγε στις 4 Φεβρουαρίου 2010. Συνεχίζει να μας οδηγεί μέσα από το σπουδαίο έργο του.
Βιβλία του Κώστα Αξελού στα ελληνικά:
Το άνοιγμα στο επερχόμενο και Το αίνιγμα της τέχνης, Νεφέλη 2009
Αυτή η διερώτηση, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2003
Ο Μαρξ στοχαστής της τεχνικής, Καστανιώτης 2000
Αυτοβιογραφικές σημειώσεις, Νεφέλη 1998
Από το εργαστήρι της σκέψης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1997
Γιατί σκεφτόμαστε; Τι να πράξουμε;, Νεφέλη 1993
Ανοιχτή συστηματική, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1989
Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία, Εξάντας 1976
Αινιγματικές απαντήσεις, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2005
Η εποχή και το ύπατο διακύβευμα, Νεφέλη 2002
Μεταμορφώσεις, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1998
Γράμματα σ ένα νέο στοχαστή, Εξάντας 1997
Προς την πλανητική σκέψη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1996
Για μια προβληματική ηθική, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 1992
Συζητήσεις, Νεφέλη 1986
Βίντεο με συνέντευξη του στην εκπομπή "Παρασκήνιο" της Ερτ το 1983:
Μια καταπληκτική συνέντευξή του στο περιοδικό «Κ» της εφημερίδας Καθημερινή ένα χρόνο πριν το θάνατό του. Πατήστε εδώ για να διαβάσετε.
Επίλογος:
Σαν επίλογο, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το δοκίμιο "Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας", που έγραψε ο ίδιος σε ηλικία τριάντα χρονών, τον Ιούλιο του 1954, και δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό Esprit:
"Η Ελλάδα οφείλει επίσης ν' αναπτύξει τις έρευνες που αφορούν τα ιδιαίτερά της προβλήματα: ν' αποκτήσει συνείδηση της παράδοσης και της ιστορίας της, της καταγωγής και της δομής της, της λογοτεχνίας και των προσωπικοτήτων της. Οφείλει ν' αποκτήσει μια γνώση και ν' αναπτύξει τις επιστήμες. Αφήνοντας κατά μέρος την αυταρέσκεια της, θα περάσει μήπως στο στάδιο της προσπάθειας και της συνέπειας; Θα εκτιναχθεί - σαν μεταλλικό ελατήριο πιεσμένο από καιρό - προς την κατάκτηση της δικής της κίνησης; Θα γνωρίσει τη χαρά της αποτελεσματικής έντασης και την αληθινή θλίψη της κακιάς ώρας; Στους κόλπους του νεωτερικού Κόσμου που κυριαρχείται από τις μεγάλες δυνάμεις, με ποιον τρόπο θα εδραιώσει η Ελλάδα την αρμονία ανάμεσα στη δύναμη και την αδυναμία της; Και για να ιδιοποιηθεί το είναι της, μήπως πουλήσει την ψυχή της στο διάβολο; Θα μπορέσει να εξασφαλίσει τη θέση της στον κόσμο χωρίς να εγκαταλείψει τη φύση της και θα ξέρει με ποιον τρόπο να διατηρήσει την ισορροπία ανάμεσα στην φύσιν και την τέχνην;
"Ο άναξ, ου το μαντειόν έστι το εν Δελφοίς", στον ομφαλό της Γης, ρωτήθηκε για τη μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας. Δεν εξορκίσθηκε, αλλά ρωτήθηκε. Η απάντησή του θ' ανοίξει ορίζοντες ή θα κλείσει μιαν εποχή; Και θα γίνει εισακουστή;"
Πηγές:
Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας, Κώστας Αξελός, Εκδόσεις Νεφέλη
