Ο Ανδαλουσιανός Σκύλος είναι βωβή κινηματογραφική ταινία μικρού μήκους, του σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ σε συνεργασία με τον ζωγράφο Σαλβαδόρ Νταλί. Η ταινία γυρίστηκε το 1928 και αποτελεί ίσως το μοναδικό δείγμα τόσο καθαρής υπερρεαλιστικής έκφρασης στο χώρο της έβδομης τέχνης. Βασισμένη σε όνειρα, των Μπουνιουέλ και Νταλί, ο «Ανδαλουσιανός σκύλος» αποτελεί συρραφή φαινομενικά ασύνδετων, απρόσμενων και αισθητικά προκλητικών σκηνών, οι οποίες έχουν κατά καιρούς ερμηνευτεί ως αλληγορίες, συχνά υπό το πρίσμα των φροϋδικών θεωριών.
Τα δεκαπέντε πιο σοκαριστικά λεπτά στην ιστορία του κινηματογράφου. Δεκαπέντε περιβόητα, μεθυστικά λεπτά σουρεαλιστικής, ονειρικής απόλαυσης.
Ο Μπουνιουέλ, που κάποτε είχε πει το καταπληκτικό «Δόξα τω Θεώ, είμαι άθεος», ξεκινά με την πρώτη του κιόλας ταινία, την πολυετή επίθεσή του στον καθωσπρεπισμό της μεγαλοαστικής κοινωνίας, τη γραφικότητα της Εκκλησίας και σε κάθε άλλη επιβολή κοινωνικών περιορισμών, ενώ ο Νταλί εκμεταλλεύεται την ευκαιρία να δώσει ζωή στους πίνακές του.
Δεν υπάρχει ήρωας ή πρωταγωνιστής, απλά φιγούρες, κανένας δεν έχει όνομα, ούτε καν κίνητρα. Μια σειρά από αλλόκοτες ονειρικές σκηνές και επεισόδια, όπου η πιο χαρακτηριστική είναι το σχίσιμο με ένα ξυράφι του ματιού μιας κοπέλας, που αντιπαραβάλλεται με τη σελήνη που σχίζει τα σύννεφα. Η ταινία σόκαρε γιατί δεν έχει καμία αφηγηματική ενότητα (ένα άλογο πάνω σ' ένα πιάνο, μυρμήγκια βγαίνουν μέσα από ένα χέρι, τα στήθη μιας γυναίκας μετατρέπονται σε γλουτούς), ενώ πουθενά δεν συνδέονται μεταξύ τους λογικά. Μια άγρια, προκλητική ονείρωξη, που υπακούει σε ντανταϊσμό και σουρεαλισμό υπηρετώντας την τέχνη για την τέχνη και αντικατοπτρίζοντας με τόλμη ανθρώπινους φόβους και εμμονές. Το όραμα δύο μεγάλων καλλιτεχνών και οι εμπνευσμένες, «ασυνάρτητες» και «ασύνδετες» μεταξύ τους σκηνές ξαφνιάζουν μέχρι και σήμερα με την υπόγεια δυναμική τους και με ό,τι με θράσος προβάλουν και υπονοούν.
Ο Μπουνιουέλ καταγγέλλει τον ευνουχισμό της κινηματογραφικής τέχνης και θυμίζει ότι οι κανόνες του ρεαλισμού, της συνέχειας, της ομαλής ροής δεν αποτελούν φύση, αλλά ανωμαλία του σινεμά, έναν ανεπίτρεπτο ακρωτηριασμό της δυνατότητάς του να φέρνει μαζί στοιχεία ασύνδετα, να βασίζεται στα ίδια τα δικά του εκφραστικά μέσα, τις γραμμές, τις φόρμες, τις κινήσεις, και να αναπαριστά στιγμιότυπα πέρα από την πραγματικότητα.
Μια ταινία «μη γοητευτική» καθώς εκτός του ότι στρέφεται ενάντια σε όλους τους κανόνες, σκηνοθετήθηκε έτσι ώστε ο μέσος θεατής να μην αντέχει στη θέα της. Ο «Ανδαλουσιανός Σκύλος» είναι ένας καθαρόαιμος εφιάλτης αλογόκριτα μεταγγισμένος στο σελιλόιντ. Το όνομα της ταινίας το εμπνεύστηκε ο Νταλί κι όταν ο Μπουνιουέλ τον ρώτησε γιατί, εκείνος του απάντησε «μα επειδή η ταινία δεν έχει τίποτα το Ανδαλουσιανό και καμία σχέση με σκύλο!» Στην πρώτη της προβολή οι δύο μεγάλοι καλλιτέχνες κρύφτηκαν πίσω απ’ τη σκηνή, έχοντας μαζί τους σακούλες γεμάτες πέτρες, σε περίπτωση που τους επιτεθεί το κοινό!
Ο Μπουνιουέλ συνήθιζε να λέει ότι «όποιος ψάχνει για νοήματα στις ταινίες μου είναι ηλίθιος». Έβγαζε τη γλώσσα κοροϊδευτικά στη λογική και απευθυνόταν σε αισθήσεις και συναισθήματα ή καλύτερα στο υποσυνείδητο. Δεν οφείλεις να εξηγήσεις αυτό το έργο, αλλά να το νιώσεις! Στην «Αυτοβιογραφία» του, ο Μπουνιουέλ γράφει για τον «Ανδαλουσιανό Σκύλο»:
«Ήταν μια ταινία μικρού μήκους (δύο μπομπίνες), στην οποία δεν υπήρχαν ούτε σκύλοι ούτε Ανδαλουσιανοί. Ένα από τα καλά του τίτλου ήταν ότι έγινε κυριολεκτικά έμμονη ιδέα σε κάποιους ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και ο αμερικανός συγγραφέας Henry Miller, ο οποίο, χωρίς να με γνωρίζει, μου έγραψε σχετικά με αυτή την έμμονη ιδέα του ένα θαυμάσιο γράμμα που φυλάω ακόμα. Η ταινία αυτή ήταν ένας συνδυασμός της σουρεαλιστικής αισθητικής και των φροϋδικών ανακαλύψεων […] Παρόλο που χρησιμοποίησα ονειρικά στοιχεία, η ταινία δεν περιγράφει ένα όνειρο. Αντιθέτως, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τα πρόσωπα είναι ρεαλιστικά. Η θεμελιώδης διαφορά της από άλλες ταινίες έγκειται στο ότι οι πράξεις των χαρακτήρων υπαγορεύονται από παρορμήσεις που εκπορεύονται από την ίδια πρωταρχική πηγή από την οποία πηγάζει ο ανορθολογισμός, εν προκειμένω από την ποίηση. Κάποιες φορές τα πρόσωπα ενεργούν με τρόπο αινιγματικό, όσο αινιγματική μπορεί να είναι μια ψυχοπαθολογική συμπεριφορά. Η ταινία απευθυνόταν στα υποσυνείδητα αισθήματα του ανθρώπου και, ως εκ τούτου, η αξία της είναι οικουμενική, κι ας δυσαρεστεί κάποιες κοινωνικές τάξεις που μένουν προσκολλημένες στις πουριτανικές ηθικές αρχές».
Το πιο προβοκατόρικο, στιλιζαρισμένο και μη αφηγηματικό έργο του Μπουνιουέλ. Ένα σουρεαλιστικό μανιφέστο και η πιο ελεύθερη - αναρχική ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου.
Πηγές:
http://the100bestmovies.blogspot.gr/
