Ο Ιμπρεσιονισμός είναι καλλιτεχνικό ρεύμα που ξεκίνησε στη Γαλλική ζωγραφική τη δεκαετία του 1860 (περίοδο της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Γ'), επιδιώκοντας την απόδοση, με κατάλληλη τεχνοτροπία, όσο το δυνατόν πιο πιστά, της ψυχικής εντύπωσης της θέας ενός αντικειμένου που βρίσκεται στη φύση. Πήρε αυτή την ονομασία ύστερα από την πρώτη έκθεση, το 1874, μιας ομάδας ζωγράφων που περιλάμβανε τους Κλωντ Μονέ, Εντγκάρ Ντεγκά, Ωγκύστ Ρενουάρ, Καμίγ Πισσαρρό, Αλφρέντ Σισλέ, Πωλ Σεζάν, Αρμάν Γκιγιωμέν και την Μπερτ Μοριζό. Ένας από τους εκτιθέμενους εκεί πίνακες του Μονέ με τον τίτλο “Impression - soleil levant” (Eντύπωση - ανατολή ηλίου) ενέπνευσε στους κριτικούς (ειρωνικά) την ονομασία.
Χαρακτηριστικά του κινήματος
Το κίνημα χαρακτηριζόταν, κυρίως, από την προσοχή στα χρώματα και στο παιχνίδισματου φωτός και της κίνησης, την αδιαφορία για το περίγραμμα, την απέχθεια προς τα σκοτεινά χρώματα και, κατά συνέπεια, την “έξοδο” από τους κλειστούς χώρους των στούντιο στους υπαίθριους χώρους (plein air), όπου ο καλλιτέχνης μπορούσε να διευρύνει τα όρια των παραστάσεων του και να έχει έναν άμεσο δεσμό με τη φύση και τη ζωή. Η νέα αυτή κατεύθυνση αποτελούσε μιαν εξέγερση εναντίον της ακαδημαϊκής αισθητικής, της επιτηδευμένης “τέχνης του ατελιέ” και τους περιορισμούς που επέβαλλε τόσο στις μορφές όσο και στο περιεχόμενο. Συγκεκριμένα η Ακαδημία υπαγόρευε όχι μόνο τη θεματολογία (στη ζωγραφική κυρίως ιστορικά, θρησκευτικά θέματα και πορτραίτα) αλλά και τις τεχνικές που όφειλαν να ακολουθούν οι ζωγράφοι της εποχής (συντηρητικά χρώματα, αφανείς πινελιές).
Η Ακαδημία διοργάνωνε έκθεση έργων με απονομή βραβείων, στην οποία συμμετείχαν μόνο έργα που είχαν γίνει αποδεκτά από ειδική 
επιτροπή και τα οποία προφανώς ακολουθούσαν την επιβαλλόμενη τεχνοτροπία. Το 1863 η επιτροπή αυτή απέρριψε τον πίνακα Le déjeuner sur l'herbe (Γεύμα πάνω στη χλόη) του Εντουάρ Μανέ, με την αιτιολογία ότι περιείχε ένα γυμνό γυναικείο σώμα, κάτι που ήταν αποδεκτό μόνο σε αλληγορίες, όχι όμως σε θέματα από την καθημερινότητα. Την ίδια χρονιά ωστόσο καθιερώθηκε παράλληλη έκθεση που περιείχε όλα τα έργα που είχαν απορριφθεί από την επιτροπή, με αποτέλεσμα να εκτεθεί δημόσια και το έργο του Μανέ. Το γεγονός αυτό συνέβη έπειτα από παρέμβαση του ίδιου του Ναπολέοντα. Τα απορριφθέντα έργα μπορούσαν έτσι να τεθούν στην κρίση του κοινού, χωρίς ωστόσο να μπορούν να τιμηθούν με κάποιο έπαθλο.
Τεχνικές του Ιμπρεσιονισμού
Ο ιμπρεσιονισμός στη ζωγραφική χαρακτηρίζεται από τις παρακάτω βασικές τεχνικές:
→ Μικρές και συχνά εμφανείς πινελιές που δημιουργούν ένα χαρακτηριστικά παχύ στρώμα μπογιάς στον καμβά. Με αυτό τον τρόπο δεν μπορούν να αποτυπωθούν πολλές λεπτομέρειες του θέματος αλλά γενικά χαρακτηριστικά του.
→ Χρήση κυρίως των βασικών χρωμάτων, με μικρή ανάμειξη μεταξύ τους (η διαδικασία της ανάμειξης αυτής γίνεται από τον ίδιο τον θεατή του έργου).
→ Σπάνια χρήση του μαύρου χρώματος, μόνο στις περιπτώσεις που αποτελεί μέρος του θέματος. Οι ιμπρεσιονιστές δεν χρησιμοποιούσαν το μαύρο χρώμα προκειμένου να επιτύχουν σκιάσεις ούτε το αναμείγνύαν με τα βασικά χρώματα.
→ Απουσία διαδοχικών επιστρώσεων χρώματος. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφιζαν πιο γρήγορα, χωρίς να περιμένουν απαραίτητα το χρώμα να στεγνώσει.
→ Έμφαση στον τρόπο που το φως ανακλάται πάνω στα αντικείμενα, αποτύπωση του θέματος με ένα είδος επιστημονικού ενδιαφέροντος.
→ Ζωγραφική κυρίως σε ανοιχτούς χώρους, συνήθως με φωτεινά και έντονα χρώματα.
Οι τεχνικές αυτές συναντώνται και σε προγενέστερους ζωγράφους, όμως οι ιμπρεσιονιστές τις χρησιμοποίησαν συστηματικά. Κύριοι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι θεωρούνται: Φρεντερίκ Μπαζίλ, Ζαν Μπερώ, Gustave Caillebotte, Εντγκάρ Ντεγκά, George Wharton Edwards, Frederick Carl Frieseke, Eva Gonzalès, Armand Guillaumin, Childe Hassam, Johan Jongkind, Laura Muntz Lyall, Εντουάρ Μανέ, Willard Metcalf, Κλωντ Μονέ, Berthe Morisot, William McGregor Paxton, Lilla Cabot Perry, Καμίλ Πισαρό, Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ, Theodore Robinson, Zinaida Serebryakova, Άλφρεντ Σίσλεϋ, John Henry Twachtman, Βίνσεντ βαν Γκογκ και ο J. Alden Weir
Στη μουσική, κυριότερος εκπρόσωπος του ιμπρεσιονισμού θεωρήθηκε ο Κλωντ Ντεμπυσσύ (Debussy) με το “Πρελούδιο στο απόγευμα ενός φαύνου” (1892), που καθιέρωσε το στυλ στη μουσική (περιγραφικό και όχι προγραμματικό), την ιδιαίτερη προσοχή στα χρωματικά εφέ, τα προμελετημένα νεφελώδη τονικά σχήματα, τη στατική αρμονία, την αποφυγή δραματικού δυναμισμού, όπως π.χ. στον Μπετόβεν. Άλλοι συνθέτες που θεωρούνται ιμπρεσιονιστές είναι ο Ραβέλ, ο Ντίλιους (Delius), ο Ρεσπίγκι, ο Σκριάμπιν κ.ά.
Στη λογοτεχνία, ιμπρεσιονισμός σημαίνει, γενικά, υποκειμενισμός: στόχος του συγγραφέα είναι να μεταδώσει τα δικά του αισθήματα και εντυπώσεις και όχι μιαν αντικειμενική περιγραφή, αποφεύγοντας όμως τις εσκεμμένες (εξπρεσιονιστικές) παραμορφώσεις. Κυριότεροι εκπρόσωποι: οι αδελφοί Γκονκούρ, ο Μαλλαρμέ, ο Βερλαίν, ο Προυστ, ο Α. Ζιντ, ο Χάουπτμαν, ο Ρίλκε, ο Χόφμανσταλ, ο Μούζιλ, ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Κνουτ Χάμσουν κ.ά.
Αν και βραχύβιο (ως το 1886), το κίνημα του ιμπρεσιονισμού επηρέασε όλη την κατοπινή εξέλιξη της τέχνης. Ειδικά, κάθε σπουδαία ανάπτυξη στη ζωγραφική του 20ού αι. ανάγεται στους ιμπρεσιονιστές· ο “μεταϊμπρεσιονισμός” και ο “νεοϊμπρεσιονισμός” με τις νέες τεχνικές τους και μια πιο επιστημονική προσέγγιση [μελέτες του Ζωρζ Σερά (Seuurat) στη στερεοσκοπία και το έργο των Σεζάν, Γκωγκέν, Βαν Γκογκ κ.α.] άνοιξαν νέους ορίζοντες στις εικαστικές τέχνες εν γένει και επηρέασαν εν μέρει και το κίνημα του γερμανικού εξπρεσιονισμού.
Κλείνουμε το άρθρο με ένα video σε δύο μέρη, με μαέστρο τον Stokowski, το “Πρελούδιο στο απόγευμα ενός φαύνου” του Κλωντ Ντεμπυσσύ...
Μέρος Πρώτο:
{youtube}F5A4CkUAazI{/youtube}
Μέρος Δεύτερο:
Πηγές:
1. http://el.wikipedia.org/wiki/
2. Φιλοσοφικό-Κοινωνιολογικό Λεξικό, Εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, Τόμος 2
