Τα Λουτρά Υπάτης, το γραφικό χωριό με τις γνωστές ιαματικές πηγές στους πρόποδες της καταπράσινης Οίτης αποτελούν σήμερα δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λαμίας. Η λουτρόπολη σχεδιάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με υποδειγματική ρυμοτομία, ευρύχωρους χώρους και μεγάλο πάρκο γύρω από το οποίο χτίστηκαν ξενοδοχεία με υποδειγματική αρχιτεκτονική. Σήμερα τα περισσότερα εγκαταλελειμμένα στη φθορά του χρόνου μας θυμίζουν τις αλλοτινές δόξες της λουτρόπολης και τις διαχρονικές ευθύνες των κυβερνώντων για την παρακμή του τόπου μας που η φύση προίκισε τόσο πλουσιοπάροχα.
Οι πηγές των λουτρών είναι γνωστές για τις ιαματικές τους ιδιότητες από την αρχαιότητα. Φαίνεται ότι ανάβλυσαν μετά από τον καταστρεπτικό σεισμό της βόρειας Εύβοιας, το 427 π.Χ., που αναφέρουν ο Στράβων κι ο Θουκυδίδης. Η ύπαρξή τους βεβαιώνεται από διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως μαρμάρινη πλάκα αφιερωμένη στη θεά Αφροδίτη με την επιγραφή: "Λήθην τ΄ όπισθεν ος ίθι ελεύσεται", που σημαίνει ότι «όποιος έρχεται εδώ ξεχνάει τα παλιά». Η μοναδικότητα της πηγής της Υπάτης, που αναβλύζει από κρατήρα βάθους 18 μέτρων, έγκειται στο γεγονός ότι είναι ταυτόχρονα οξυανθρακούχος και υδροθειο – χλωριονατριούχος με θερμοκρασία 33,5 C.
Τα νερά της πηγής ασκούν θεραπευτική και ανακουφιστική δράση σε πάσχοντες από παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, δερματικές, αρθριτικές, ρευματικές, γυναικολογικές, του αναπνευστικού συστήματος, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια στεφανιαίας και σύνδρομα από διαταραχές του νευροφυτικού συστήματος και των περιφερικών νεύρων.
Υποστηρίζεται ότι, τον πρώτο μετά Χριστό αιώνα , οι μάγισσες της Υπάτης μαζί με μαγικά φίλτρα και βοτάνια, όπως το φυτό της Οίτης ελλέβορος, για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων, χρησιμοποιούσαν και τα ιαματικά λουτρά.
Για την τύχη των Λουτρών Υπάτης στον Μεσαίωνα δεν υπάρχουν πληροφορίες. Στην τουρκοκρατία αναφέρονται τα λουτρά του Πατρατζίκ. Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, οι διάφορες ιαματικές πηγές της Ελλάδας βρέθηκαν εγκαταλειμμένες. Η κυβέρνηση Καποδίστρια ενδιαφέρθηκε άμεσα για τις ιαματικές πηγές και το 1830 έφερε ξένους ειδικούς μελετητές. Το 1833, ο αρχιφαρμακοποιός και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Όθωνα Ξ. Λάντερερ έκανε αναλύσεις νερού των πηγών των Λουτρών Υπάτης.
Στα Λουτρά του Πατρατζίκ, όπως τα έλεγαν οι Τούρκοι, υπήρχε κατά τα πρώτα χρόνια του Ελληνικού Βασιλείου, μια λίμνη με περίμετρο 150 μέτρα περίπου, στο σημείο όπου ανάβλυζαν τα ιαματικά νερά, τα οποία και συγκεντρώνονταν μέσα σε αυτήν. Μετά το 1860 καθαρίστηκε η δεξαμενή, στεγάστηκε με λαμαρίνες και κατασκευάστηκαν περίπου 20 ξύλινα παραπήγματα, που χρησίμευαν σαν αποδυτήρια και για τη διαμονή λουομένων. Φυτεύτηκαν και αρκετές αμυγδαλιές, πεύκα και κυπαρίσσια. Το 1870 η ιαματική πηγή πέρασε στα χέρια του επιχειρηματία και βουλευτή Δ. Χατζίσκου, ο οποίος κατασκεύασε και τα πρώτα τρία πετρόχτιστα σπίτια των τριών δωματίων το καθένα.
Από περιγραφή γιατρού στα 1879, ξέρουμε ότι οι πάσχοντες έκαναν λουτρό μέσα στη λίμνη. Όσοι δεν μπορούσαν να κολυμπήσουν, έμεναν μακριά από τον κρατήρα, στα ρηχά. Οι πάσχοντες λούζονταν με την εξής σειρά: μια ώρα οι άντρες, μία ώρα οι γυναίκες και στο τέλος οι λεπροί. Η λουτροθεραπεία συνδυαζόταν και με «πιόσιμο» ιαματικού νερού.
Οι βάσεις για την οργάνωση της λουτρόπολης μπήκαν με τη δημοσίευση του ΒΔ την 30 Ιανουαρίου 1890, "Περί εγκρίσεως διαγράμματος Λουτρών Υπάτης" και ο θεμέλιος λίθος του πρώτου οργανωμένου υδροθεραπευτηρίου μπήκε την 28 Ιουλίου 1891. Ο χώρος γύρω από την πηγή μετατράπηκε σε κατάφυτο πάρκο, περιμετρικά του οποίου κτίστηκαν τα μεγάλα και πολυτελή ξενοδοχεία "Οίτη", "Οθρυς", "Φθιώτις" και τα λαϊκά δωμάτια με την προσωνυμία "Σπερχειός". Αργότερα προστέθηκαν τα περίπτερα " Υπάτη" "Λαμία" και το ξενοδοχείο "Πηγαί". Το πρώτο κτίριο των ιαματικών λουτρών, κτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα, διέθετε σαρανταδύο μαρμάρινους λουτήρες, δύο δεξαμενές ομαδικών λούσεων.
Στο τέλος του 19ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου τα Λουτρά Υπάτης υπήρξαν ένας από τους πιο γνωστούς τουριστικούς προορισμούς που απευθυνόταν στην ελίτ της εποχής. Με τη γερμανική κατοχή το υδροθεραπευτήριο διέκοψε τη λειτουργία του, η λουτρόπολη ρήμαξε και τα άλλοτε μεγαλόπρεπα κτίρια λεηλατήθηκαν.
Το υδροθεραπευτήριο επισκευάστηκε και λειτούργησε πάλι μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 και την αρχή της δεκαετίας του 1960, οπότε κατεδαφίστηκε και χτίστηκε το σημερινό. Το ξενοδοχείο "Φθιώτις" κατεδαφίστηκε και στη θέση του χτίστηκε το ξενοδοχείο "ΞΕΝΙΑ». Τα Λουτρά Υπάτης, λόγω της θεραπευτικής ιδιότητας των πηγών, του ξενοδοχειακού τους δυναμικού, της φυσικής ομορφιάς του χώρου, του υγιεινού κλίματος και της γεωγραφικής θέσης αναπτύχθηκαν σε μια ζωντανή λουτρόπολη που προσέφερε ευχάριστη διαμονή στους επισκέπτες και πολλές δυνατότητες αποδράσεων στα χωριά της Οίτης.
Στις δεκαετίες 1960, 1970 και 1980 ο ιαματικός τουρισμός στην περιοχή παρουσίασε μεγάλη ανάπτυξη ενώ τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα σημειώνει πτωτική πορεία και βιώνει την παρακμή. Σήμερα η πώληση των ιαματικών πηγών σε ιδιώτες επενδυτές παρουσιάζεται σαν πανάκεια για την ανάπτυξη και την κάλυψη των δημοσιονομικών ελλειμμάτων του κράτους. Όμως ο φυσικός πλούτος ενός τόπου όπως τα ιαματικά νερά δεν μπορεί να είναι που μπορούν να απολυόσουν οι λίγοι που μπορούν να πληρώσουν τις all-inclusive υπηρεσίες των επενδυτών. Η αξιοποίηση των ιαματικών πηγών προς όφελος της κοινωνίας και της τοπικής οικονομίας είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί.
Φωτογραφίες: Χαρά Παρρμενοπούλου
