Τι σημαίνει Γκεστάλτ;
Ο όρος Γκεστάλτ (Gestalt) είναι μια γερμανική λέξη, η οποία κυριολεκτικά σημαίνει “σχήμα” ή “μορφή”.
Πριν από τη θεραπεία Γκεστάλτ υπήρξε το φιλοσοφικό ρεύμα Γκεστάλτ με ιδρυτή τον Max Wertheimer, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η ανθρώπινη αντίληψη λειτουργεί ολιστικά, δηλαδή για να αντιληφθούμε μια κατάσταση, ένα πρόσωπο ή μια μελωδία, συνθέτουμε τα επιμέρους στοιχεία σε μεγαλύτερα σύνολα ώστε να βγάλουμε ένα νόημα.
Οικοδομώντας γνωστικοσυναισθηματικά ένα Γκεστάλτ, δίνουμε νόημα σε αυτό που μας συμβαίνει. Για παράδειγμα, για να νοηματοδοτήσουμε τη σχέση μας με ένα άτομο χρειάζεται να γνωρίσουμε ποιες πλευρές της σχέσης μας ικανοποιούν και ποιες μας δυσαρεστούν.
Σύμφωνα με τη χρήση της στην ψυχολογία, Γκεστάλτ σημαίνει ενοποιημένες διατάξεις ή δομές που δημιουργούν μια εμπειρία και έχουν ιδιότητες, οι οποίες δεν δύνανται να αναχθούν σε συστατικά μέρη ή στοιχεία του όλου. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η ενότητα του όλου αποτελεί κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών. Ένας από τους βασικούς διαχωρισμούς της από τον Freud ήταν ότι αυτό που έχει σημασία για τη θεραπεία είναι το τωρινό βίωμα του ατόμου και όχι τα παιδικά βιώματα, όπως υποστήριζε ο Freud.
Τι είναι η Ψυχολογία Γκεστάλτ;
«Το όλον είναι κάτι παραπάνω από το άθροισμα των μερών.»
Η Γκεστάλτ είναι επηρεασμένη ιδιαίτερα από τη φαινομενολογία, τον υπαρξισμό, την ανατολική φιλοσοφία, τη σωματική ψυχοθεραπεία, καθώς και από το θέατρο. Είναι περισσότερο μια στάση ζωής παρά μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Ως δημιουργοί και κύριοι εκφραστές της θεωρούνται οι τρεις φοιτητές του Carl Stumpf: ο Max Wertheimer, ο Wolfgang Köhler και ο Kurt Koffka στην αρχή του 20ού αιώνα και στη συνέχεια ο Kurt Lewin και ο Rudolf Arnheim στη Γερμανία και Αυστρία και ο Hans Wallach στις ΗΠΑ. Όλοι αυτοί αντέδρασαν απέναντι στη στείρα προσέγγιση των συμπεριφοριστών, προσδίδοντας μια ανθρωπιστική διάσταση στη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Σύμφωνα με τη θεωρία τους, η μάθηση είναι συνδεδεμένη με την αντίληψη. Ο οργανισμός έχει την τάση να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον σε ολικές μορφές (gestalts). Οι ολικές μορφές δεν είναι το άθροισμα των επιμέρους στοιχείων, αλλά μια δυναμική σύνθεσή τους. Τα μέρη του όλου αλληλοεπηρεάζονται και αποτελούν σύστημα (δυναμικό πεδίο), όπου κάθε διαταραχή τείνει να αποκατασταθεί από την προηγούμενη κατάσταση ισορροπίας. Η μάθηση είναι μια δυναμική διαδικασία αλληλεπίδρασης οργανισμού-περιβάλλοντος, όπου ο οργανισμός τείνει να διατηρήσει ή να επαναφέρει τις σχέσεις ισορροπίας, μια διαδικασία αναδιοργάνωσης ολικών μορφών. Ακόμη, ο οργανισμός αντιδρά πρώτα σε ολοκληρωμένες καταστάσεις και στη συνέχεια προχωρεί στην ανάλυση των επιμέρους. Από τα αξιώματα αυτά προκύπτουν οι παρακάτω αρχές:
♦ Αρχή της εγγύτητας: Τείνουμε να συλλάβουμε τα στοιχεία που είναι πιο κοντά, σε σχέση με τα άλλα.
♦ Αρχή της ομοιότητας: Τείνουμε να συλλάβουμε στοιχεία που έχουν ομοιότητες, παρά στοιχεία που είναι ανόμοια μεταξύ τους.
♦ Αρχή της ολοκλήρωσης: Τείνουμε να ολοκληρώσουμε κάθε δραστηριότητα που δεν έχει ολοκληρωθεί.
♦ Αρχή της συνέχειας: Τείνουμε να ολοκληρώσουμε μια κατάσταση που δεν είναι απόλυτα ολοκληρωμένη προς την πιο αναμενόμενη κατεύθυνση.
♦ Αρχή της απλότητας: Τείνουμε να αντιληφθούμε μια κατάσταση ως αποτέλεσμα της απλούστερης δυνατής σύνθεσης μερών της.
Πυρήνας της θεραπείαs Γκεστάλτ
Ο πυρήνας της ψυχοθεραπείας Γκεστάλτ είναι η αύξηση της επίγνωσης, δηλαδή με ένα τρόπο η αφύπνιση της ευθύνης για αυτό που τα άτομα αισθάνονται, σκέφτονται και κάνουν στο εδώ και τώρα.
Έτσι τα άτομα αντιλαμβάνονται τη ζωή όπως είναι τώρα και μπορούν να αναλάβουν οποιαδήποτε δράση για να την αντιμετωπίσουν. Με ένα τρόπο προτρέπονται να αποκτήσουν επίγνωση πως αποφεύγουν το προφανές, δηλαδή τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους. Αν έχεις ένα συναίσθημα που σε ενοχλεί και δεν μπορείς να το διώξεις, δεν έχεις στην ουσία καμία εξουσία επάνω του. Αλλά αν το δεις, έχεις μια άλλη στάση απέναντι του. Με αυτή τη μέθοδο της Γκεστάλτ γίνεσαι πιο δυνατός ψυχικά χωρίς να αλλάξεις το συναίσθημα. Η μέθοδος βοηθάει στο να αναπτυχθεί η σιγουριά. Για να αλλάξει ένα συναίσθημα, πρέπει να αλλάξει η πραγματικότητα. Ένας άλλος στόχος είναι να έρθει το άτομο σε επαφή με τον υγιή πυρήνα του ώστε να ενισχυθούν οι τάσεις για αυτορρύθμιση και αυτοδιάθεση.
Η διαδικασία προχωράει μέσα από την αυξανόμενη επίγνωση, καθώς το άτομο περνάει μέσα από στάδια δόμησης ενός ψευδοεαυτού, ώστε να φτάσει στην έκρηξη και την αποδόμηση και στην επίγνωση του πώς εμποδίζουν οι άνθρωποι τους εαυτούς τους να αξιοποιήσουν το σύνολο του δυναμικού τους.
Ένας άλλος στόχος του θεραπευτή είναι να γεφυρώσει τα κενά που υπάρχουν στην εμπειρία του ατόμου.
Η επαφή
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της θεραπείας είναι η επαφή. Η επαφή είναι το όριο ή το σημείο συνάντησης του ατόμου με το περιβάλλον και τον εαυτό του. Υπάρχουν τριών ειδών επαφές: η εσωτερική, η διαπροσωπική και η διεθνής.
Η βελτίωση και των τριών καταλήγει στην:
♦ ενσωμάτωση εσωτερικών αντιφάσεων
♦ αναγνώριση της διαφορετικότητας του άλλου
♦ ακρόαση της άλλης πλευράς καλύτερα αντίστοιχα.
Για την Γκεστάλτ, πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η αυθεντική παρουσία, διότι χωρίς παρουσία δεν μπορεί να υπάρξει επαφή, καθώς και η προσωπική ευθύνη. Ο κάθε άνθρωπος έχει την ευθύνη να συνειδητοποιήσει ότι κανένας άλλος δεν μπορεί να επιφέρει αλλαγή στην ζωή του εκτός από τον ίδιο. Η Γκεστάλτ κάνει διάκριση μεταξύ της ευθύνης και της κατηγορίας. Η κατηγορία περιλαμβάνει κάποιο “πρέπει”, για την Γκεστάλτ το πρέπει είναι ισότιμο με την χειραγώγηση.
Πολύ σημαντική επίσης είναι η δέσμευση στο διάλογο. Διότι η Γκεστάλτ θεωρεί ότι η επαφή δεν είναι απλά κάτι που ο ένας “κάνει” στον άλλο. Η επαφή είναι κάτι που συμβαίνει ανάμεσα στους ανθρώπους και αναδύεται από τη διάδραση που έχουν μεταξύ τους. Είναι δηλαδή μια δυναμική διαδικασία. Ο θεραπευτής Γκεστάλτ παραδίνεται στην διαδικασία, και προσφέρει το “χώρο” ώστε αυτή η επαφή να συμβεί, χωρίς να χειραγωγεί την επικοινωνία, ώστε να ελέγξει το αποτέλεσμα ως ειδικός. Το πιο δύσκολο για ένα θεραπευτή είναι να παραμείνει αυθεντικός και για να συμβεί αυτό πρέπει να πετάξει την μάσκα της αυθεντίας.
Πηγές:
http://sciencearchives.wordpress.com/
http://psychologein.dagorastos.net/
