Τι σκέφτεστε όταν ακούτε το ρήμα διεκδικώ; Όταν ακούτε τη λέξη διεκδικητικότητα σαν χαρακτηριστικό προσωπικότητας, πώς φαντάζεστε ότι εκφράζετε σαν συμπεριφορά; Σε μια εποχή στην οποία οι έννοιες των δικαιωμάτων, των υποχρεώσεων, της διεκδίκησης και του σεβασμού της προσωπικότητας του άλλου έχουν χάσει το νόημα τους, θα ήταν καλό να προσπαθούμε να τα υπερασπιζόμαστε στην καθημερινότητά μας. Ας δούμε, λοιπόν, τον ορισμό της θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς, τις προϋποθέσεις ύπαρξής της και τα συστατικά της.
Αναμφισβήτητα, για κάθε έννοια μπορούν να διατυπωθούν πάρα πολλοί ορισμοί. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε έναν πολύ γενικό. «Η θετική διεκδικητική συμπεριφορά είναι το είδος της συμπεριφοράς μέσα από το οποίο το άτομο καταφέρνει να επικοινωνήσει με διαύγεια τις απόψεις του και να υπερασπίζεται τα λεγόμενά του, με σεβασμό απέναντι στο συνομιλητή του». Η επίδειξη σεβασμού από τον «πομπό» προς το «δέκτη» μιας συνομιλίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Ο λόγος για τον οποίο τονίζουμε αυτή την παράμετρο είναι γιατί πολλοί άνθρωποι παρερμηνεύουν τη διεκδικητικότητα με τον επιθετικό τρόπο επιβολής των απόψεών μας.
Παρατηρώντας τα χαρακτηριστικά της διεκδικητικής συμπεριφοράς θα αντιληφθούμε το πόσο σημαντικό στοιχείο αποτελεί η «δουλειά» με τον εαυτό μας για να μπορέσουμε να επιδοθούμε σε αυτήν. Τα χαρακτηριστικά της είναι τα εξής:
1) Έκφραση αρνητικών συναισθημάτων: Όταν το άτομο νιώθει ότι ενοχλείται από κάποιον άλλον ή από κάποια συμπεριφορά γενικότερα, πρέπει να το εκφράζει με τον κατάλληλο τρόπο και να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του. Πολλές φορές, αυτό δε συμβαίνει, γιατί στην κοινωνία η έκφραση αρνητικών συναισθημάτων αποτελεί μια συμπεριφορά μη αρεστή και γι’ αυτό αποφεύγεται.
2) Έκφραση θετικών συναισθημάτων: Είναι η ικανότητα του ατόμου να επιβραβεύει τις επιτυχίες των άλλων και αντίστοιχα να δέχεται και το ίδιο τις φιλοφρονήσεις. Επίσης, έχει να κάνει με τη γενικότερη έκφραση θετικών συναισθημάτων όπως είναι η εκτίμηση και ο σεβασμός. Συμπεριφορά που επιδεικνύεται κυρίως από τις γυναίκες, λόγω στερεοτύπων που έχουν να κάνουν με τους κοινωνικούς ρόλους μας.
3) Ανάληψη πρωτοβουλιών: Αφορά την ικανότητα του ατόμου να εκφράζει την άποψή του αλλά να παραδέχεται και το γεγονός ότι η γνώμη του μπορεί να διαφέρει από των υπολοίπων. Ακόμη, έχει να κάνει με την ανάληψη δράσης για την πραγματοποίηση των επιθυμιών και των σχεδίων του.
4) Προσωπικά όρια: Αποτελεί την ικανότητα του ατόμου να δέχεται την κριτική και να παραδέχεται τα λάθη του. Παράλληλα, να αναγνωρίζει το πότε χρειάζεται και να ζητά βοήθεια. Τέλος, γνωρίζει πώς να οριοθετεί τους συνομιλητές του σχετικά με τις προσωπικές του ανάγκες, το χρόνο του κ.ά.
Όπως θα παρατηρείτε και εσείς, αυτές οι ικανότητες σπάνια εμφανίζονται στην καθημερινότητα και ο σημαντικότερος λόγος είναι γιατί δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την υιοθέτησή τους. Οι προϋποθέσεις είναι οι εξής:
α) Το άτομο πρέπει να εκτιμά τον εαυτό του και τους άλλους.
β) Το άτομο έχει τη διάθεση να ψάξει για νέες συμπεριφορές.
γ) Το άτομο έχει υπομονή και προσπαθεί σταδιακά να πετυχαίνει μικρούς στόχους, ξεκινώντας από τους λιγότερο απειλητικούς.
δ) Το άτομο πρέπει να αποδεχτεί ότι θα ήταν καλό να τον εκτιμούν και να του φέρονται δίκαια, αλλά αυτό δεν είναι εφικτό πάντα.
ε) Το άτομο πρέπει να κρατά στο νου του πως η συμπεριφορά αλλάζει με χρόνο και εξάσκηση.
στ) Το άτομο πρέπει να αποδεχτεί πως κάποιες φορές όσο και να προσπαθήσει θα υπάρξουν και αποτυχίες.
ζ) Να αντιμετωπίζει με ρεαλισμό τα προβλήματα, γιατί δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις.
Βιβλιογραφία:
Παπαρρηγόπουλος Θ., Τσέκου Χ. (2012). Πρόγραμμα "Ψυχοθεραπεία και Πράξη", Θετική Διεκδικητική Συμπεριφορά Δ.Ε. 4η.
