Μια μικρή του βιογραφία
Ο Μίλαν Κούντερα είναι Γαλλοτσέχος συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός. Γεννήθηκε στη 1 Απριλίου του 1929 σε μία μεσοαστική και ιδιαίτερα καλλιεργημένη οικογένεια στο Μπρνο της πρώην Τσεχοσλοβακίας. Ο πατέρας του, Λούντβιχ Κούντερα (1891-1971), ήταν σημαντικός μουσικολόγος και πιανίστας, μαθητής του μεγάλου συνθέτη Λέος Γιάνατσεκ. Ο Μίλαν διδάχθηκε πιάνο από τον πατέρα του και αργότερα σπούδασε μουσικολογία και σύνθεση. Έτσι και το πρώτο του επάγγελμα λέγεται πως ήταν μουσικός της jazz.
Ο Κούντερα ολοκλήρωσε τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευσή του στο Μπρνο το 1948 και έπειτα σπούδασε Λογοτεχνία και Αισθητική στη Σχολή Τεχνών του Πανεπιστημίου του Καρόλου στην Πράγα. Έπειτα από δύο ακαδημαϊκούς κύκλους, μετεγγράφηκε στη Σχολή Κινηματογράφου της Ακαδημίας Θεάματος της Πράγας και αρχικά, παρακολούθησε διαλέξεις επάνω στη σκηνοθεσία και στη σεναριογραφία. Με την αποφοίτησή του, το 1952, ο Κούντερα, προσελήφθη από τη Σχολή Κινηματογράφου ως εισηγητής στην Παγκόσμια Λογοτεχνία, απ' όπου και απολύθηκε το 1969 λόγω πολιτικών πεποιθήσεων, του αφαιρέθηκε η υπηκοότητα και ακόμη απαγορεύτηκε η κυκλοφορία βιβλίων του απ' τη λογοκρισία μέχρι την πτώση της κυβέρνησης με τη Βελούδινη Επανάσταση του 1989.
Ο ίδιος ανήκε σε μια γενιά νεαρών Τσέχων που διαθέτοντας ελάχιστη έως ανύπαρκτη τριβή με την προπολεμική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας, η ιδεολογία τους επηρεάστηκε δραστικά από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Γερμανική κατοχή. Ήδη από τα εφηβικά του χρόνια και εν έτη 1948, ο Κούντερα εισήχθη στη νεολαία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τσεχοσλοβακίας (νεολαία ΚΚΤ). Διαγράφηκε όμως 2 έτη μετά με την κατηγορία για αντικομματική δραστηριότητα.
Το 1956, επανεντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα και μαζί με άλλους συγγραφείς της κομμουνιστικής μεταρρύθμισης, όπως ο Πάβελ Κόχουτ, είχε μερική ανάμειξη στην Άνοιξη της Πράγας, του 1965. Η σύντομη αυτή περίοδος μεταρρυθμιστικής δράσης κατεστάλη βίαια από τη Σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία τον Αύγουστο του 1968. Την ίδια χρονιά, διώχθηκε και από το Κ.Κ.Τ. Παρέμεινε για μερικά έτη ακόμα προσκείμενος στον μεταρρυθμιστικό τσέχικο κομμουνισμό και παράλληλα συγκρούστηκε σφόδρα, μέσω του τύπου, με τον συμπατριώτη του συγγραφέα Βάτσλαβ Χάβελ. Η συλλογιστική του Κούντερα πρότεινε κατά βάση ότι θα έπρεπε να κυριαρχήσει η ψυχραιμία, αναφέροντας ότι "κανένας δεν φυλακίζεται, ακόμα, για τις απόψεις του" και ισχυριζόμενος ότι "η σπουδαιότητα του Φθινοπώρου της Πράγας ίσως τελικά να αποβεί ιστορικά σημαντικότερη από εκείνη της Άνοιξης της Πράγας". Εν τέλει, ο Κούντερα παραιτήθηκε από τα μεταρρυθμιστικό του όραμα και μετακόμισε στη Γαλλία το 1975 μαζί με τη γυναίκα του Βέρα. Με την άφιξή του στη Γαλλία, διορίζεται διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Ρεν και πολιτογραφείτε ως Γάλλος το 1981.
Λογοτεχνική πορεία
Το 1945, πρωτοεμφανίζεται στα γράμματα, με μια θαυμάσια μετάφραση ποιημάτων του Vladimir Vladimirovich Mayakovsky, στα τσέχικα, στο περιοδικό Gong. Το 1946, γράφει δικά του σουρεαλιστικά ποιήματα, σαφώς επηρεασμένος από τον ξάδερφό του Λούντβικ Κούντερα -(1920-), γνωστού τσέχου ποιητή- και τα δημοσιεύει στο περιοδικό Mladé Archy (The Young Notebooks). Το 1953, εκδίδει μια ποιητική συλλογή με τίτλο: "Člověk zahrada širá" (Man Α Wide Garden). Ο Κούντερα, αλλά και πολλοί σύγχρονοί του, είδανε σ' αυτό μιαν ανορθόξη φυγή απ' την κλασική ποίηση γιατί θεωρούσανε πως η ποίηση πλέον έπρεπε να υπόκειται σε δουλεία προς τα ορθόδοξα επικοινωνιακά δεδομένα του κόμματος. Άλλωστε, μετά τον ερχομό στην εξουσία του ΚΚΤ το 1948, πολλά κείμενα πολιτικής αριστερής προπαγάνδας γραφτήκανε κατά παραγγελίαν, που ωστόσο δεν αντιπροσωπεύανε την αλήθεια κι ήτανε γεμάτα κλισέ. Έτσι, τη δεκαετία '50-'60 ο Κούντερα θεωρούνταν διασημότητα στη πατρίδα του.
Το 1957, γράφει τους "Μονολόγους", συλλογή ποιημάτων με έντονα ερωτικά στοιχεία. Το 1962, γράφει το θεατρικό: "Οι Κλειδοκράτορες" (Majitelé klíčů - The Owners of the Keys), που παίχτηκε με μεγάλην επιτυχία στο National Theatre Prague, σε πειραματική σκηνοθεσία του Otomar Krejča. Εδώ, αρχίζει να διαφαίνεται το παιγνίδισμα των χαρακτήρων, που αργότερα θα καταλάβει σημαντική θέση στο ώριμο έργο του.
Παρόλο που το πρώιμο ποιητικό του έργο θεωρείται ισχυρά προκομμουνιστικό, τα μυθιστορήματά του δεν εγκλωβίζονται σε ιδεολογικές ταξινομήσεις. Ο πολιτικός σχολιασμός εκλείπει ολικά (εξαιρουμένης της βαθύτερης φιλοσοφικής στοχαστικής), με εφαλτήριο το βιβλίο του "Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι". Ο ίδιος έχει επανειλημμένα τονίσει τη λογοτεχνική του ταυτότητα ως μυθιστοριογράφος παρά ως πολιτικός συγγραφέας. Η μυθοπλασία του, συνυφασμένη με φιλοσοφική παρέκβαση και ισχυρά επηρεασμένη από τη γραφή του Ρόμπερτ Μιούζιλ και τη φιλοσοφία του Νίτσε, απαντάται επίσης σε συγγραφείς όπως ο Αλέν Ντε Μποτόν και ο Άνταμ Θίργουελ. Ο Μίλαν Κούντερα, όπως συχνότατα σημειώνει, ανασύρει τις επιροές του όχι μόνο από αναγεννησιακούς συγγραφείς όπως ο Τζιοβάνι Μποκάτσιο και ο Φρανσουά Ραμπελέ αλλά επίσης από τους Λώρενς Στερν, Χένρι Φίλντινγκ, Ντενί Ντιντερό, Ρομπέρ Μιούζιλ, Βίτολντ Γκόμπροβιτς, Χέρμαν Βροχ, Φραντς Κάφκα, Μάρτιν Χάιντεγκερ και ίσως ισχυρότερα από τον Μιγκέλ ντε Θερβάντες με του οποίου την κληρονομιά θεωρεί ότι ταυτίζεται περισσότερο.
Αρχικά, ο Κούντερα συνέγραψε στην τσέχικη γλώσσα αλλά από το 1993 και έπειτα, χρησιμοποίησε τη γαλλική. Μεταξύ 1985 και 1987, ανέλαβε την επιμέλεια της μετάφρασης στη γαλλική των αρχικών έργων του με αποτέλεσμα εκείνα να ενέχουν θέση αυθεντικού έργου και όχι μεταφρασμένου. Τα βιβλία του Κούντερα έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Βιβλία του συγγραφέα
Τα βιβλία του Γαλλοτσέχου συγγραφέα Μίλαν Κούντερα έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ακολουθεί ένα κατάλογος με τα μεταφρασμένα στην ελληνική γλώσσα βιβλία, τα οποία εκδόθηκαν και κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά:
- (2007) Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
- (2007) Κωμικές ιστορίες, Εξάντας, [ανθολόγηση]
- (2007) Κωμικοί έρωτες, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2006) Το βαλς του αποχαιρετισμού, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2005) Ο πέπλος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2004) Η ζωή είναι αλλού, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2002) Ο Ιάκωβος κι ο αφέντης του, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2002) Το αστείο, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2001) Η άγνοια, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (2000) Το αστείο, Μπίμπης Στερέωμα
- (1999) Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Eίναι, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1998) Η ταυτότητα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1996) Η βραδύτητα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1996) Η τέχνη του μυθιστορήματος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1996) Οι προδομένες διαθήκες, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1993) Το αστείο, Κάλβος
- (1991) Η αθανασία, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1990) Γελοίοι έρωτες, Οδυσσέας
- (1990) Η ζωή είναι αλλού, Οδυσσέας
- (1990) Το βαλς του αποχαιρετισμού, Οδυσσέας
- (1990) Το βιβλίο του γέλιου και της λήθης, Οδυσσέας
- (1983) Οι κλειδοκράτορες, Δωδώνη
Συγγραφικό ύφος και φιλοσοφία
Οι χαρακτήρες του Κούντερα, σχεδόν καθ' ολοκληρίαν, αναγνωρίζονται ως πλάσματα της φαντασίας του. Ενδιαφέρεται περισσότερο για τις λέξεις και τις σκέψεις τον χαρακτήρων του παρά για την εξωτερική τους εμφάνιση. Ο ίδιος παραθέτει σε πρώτο πρόσωπο τον σχολιασμό των χαρακτήρων του μέσα σε εντελώς τριτοπρόσωπα γραμμένες ιστορίες. Για τον Κούντερα, το αναγκαίο ενδέχεται να αποφεύγει την κατάδειξη της φυσικής παρουσίας, ακόμα και του εσωτερικού κόσμου των χαρακτήρων του. Κάποιες φορές πάλι, ένα συγκεκριμένο γνώρισμα ίσως αποτελέσει την εστία της ιδιοσυγκρασίας του χαρακτήρα.
Τα πρώιμα μυθιστορήματα του Κούντερα εξερευνούν το δίπολο τραγικότητας και κωμικότητας του ολοκληρωτισμού, παρόλ' αυτά ο ίδιος δεν τα χαρακτηρίζει ως φέροντα πολιτικό σχολιασμό, σχολιάζοντας πως "Η καταδίκη του ολοκληρωτισμού δεν αξίζει ένα μυθιστόρημα".
Ο Κούντερα αυτοπροσδιορίζεται ως μυθιστοριογράφος χωρίς μήνυμα. Για παράδειγμα, στην "Τέχνη του Μυθιστορήματος", μιας συλλογής από δοκίμια του ανακαλεί ένα περιστατικό με κάποιον Σκανδιναβό εκδότη, διστακτικό στην προοπτική της έκδοσης του μυθιστορήματος "Αποχαιρετιστήριο Πάρτυ" εξαιτίας του διαφαινόμενου μηνύματος κατά των εκτρώσεων. Ο συγγραφέας εξηγεί πως όχι μόνο ο εκδότης εσφαλμένα προσέδωσε μήνυμα στο έργο αλλά και ότι ο ίδιος "...είναι ευτυχής με την παρεξήγηση. Είχα επιτύχει ως μυθιστοριογράφος. Είχα επιτύχει στη συντήρηση της ηθικής ασάφειας της περίστασης. Είχα μείνει πιστός στην ουσία της τέχνης του μυθιστορήματος: στην ειρωνεία. Και η ειρωνεία δε δίνει δεκάρα για μηνύματα!"
Ο Κούντερα είχε επίσης παρεμβάλει στο έργο του θέματα σχετικά με τη μουσική, αναλύοντας την Τσέχικη παραδοσιακή μουσική παραθέτοντας τη διαδρομή απ' τον Λέος Γιάνατσεκ έως τον Μπέλα Μπάρτοκ. Ευρύτερα στη γραφή του, εισάγει μουσικά αποσπάσματα στο κείμενο (για παράδειγμα στο βιβλίο του "Το Αστείο"), ή συζητά περί του Άρνολντ Σένμπεργκ και της Ατονικότητας.
Επιλέγω να κλείσω το άρθρο για αυτόν τον "χρήσιμο" άνθρωπο με ένα απόσπασμα απο το βιβλίο του, Το Αστείο.
"'Οταν καταφέρνουν οι άνθρωποι και δραπετεύουν στο βασίλειο των παραμυθιών, είναι γεμάτοι ευγένεια, συμπόνοια, ποίηση. Στο βασίλειο της καθημερινής ζωής τους κατακυριεύει, αλίμονο, η επιφυλακτικότητα, η δυσπιστία, η καχυποψία."
Πηγές:
1.http://el.wikipedia.org/wiki/
3. http://www.peri-grafis.com/
5. Μίλαν Κούντερα, Το Αστείο, Μετάφραση Γιάννης Η. Χάρης, βιβλιοπωλείον της Εστίας