Όπως γνωρίζουμε όλοι, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα από την Τρίτη δημοτικού έως και το Λύκειο ως ένα από τα βασικά σχολικά μαθήματα έχει την Ιστορία. Αρχίζοντας από την εισαγωγή στην επιστήμη της ιστορίας με την επαφή των παιδιών με την Μυθολογία, στη συνέχεια περνάει στην Αρχαία Ιστορία, η οποία περιέχει τους Αρχαϊκούς πολιτισμούς, Κυκλαδικό, Μινωικό και Μυκηναϊκό, τους Περσικούς πολέμους, τον Πελοποννησιακό πόλεμο και φτάνει έως την εκστρατεία του Μέγα Αλεξάνδρου στην Ανατολή και την γένεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στη συνέχεια, τα παιδιά διδάσκονται τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Ιστορία, έως και την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Συνεχίζουν, παρακάμπτοντας ή απλώς περιληπτικά αποδίδοντας την ζωή των Ελλήνων κατά τα 400 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων κυριαρχούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στο Βαλκανικό χώρο, με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη δημιουργία του Νέου Ελληνικού κράτους, καθώς και τα παγκόσμια ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τις διεθνείς εξελίξεις, όπως οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι. Τα ιστορικά γεγονότα, τα οποία μαθαίνουν οι μαθητές του ελληνικού σχολείου, φτάνουν έως και το 2004 στους Ολυμπιακούς αγώνες, που διεξήχθησαν στην Ελλάδα. Βέβαια, τα παραπάνω διδάσκονται στους μαθητές σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και απλά σε κάθε βαθμίδα εμπλουτίζονται με νέα στοιχεία πιο πολύπλοκα, ώστε ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών να μπορούν να τα κατανοήσουν καλύτερα, ακολουθώντας έτσι το σπειροειδές αναλυτικό πρόγραμμα που ισχύει στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Το μάθημα της ιστορίας αποτελείται, εκτός από τις γνώσεις και από ορισμένους διδακτικούς και παιδαγωγικούς σκοπούς, ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών στα οποία απευθύνεται και ανάλογα με την εποχή κατά την οποία διδάσκεται, δηλαδή την γενιά των παιδιών, στα οποία απευθύνεται και τις εθνικές αλλά και διεθνείς συγκυρίες και την γενική πολιτική κατάσταση της χώρας. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό που αναφέρουμε… αρκεί να πούμε ένα παράδειγμα: Πριν 50 χρόνια για παράδειγμα, η ιστορία που διδάσκονταν στα ελληνικά σχολεία είχε ως στόχο, λόγω των διεθνών εξελίξεων με τους πρόσφατους παγκόσμιους πολέμους και το νεοσύστατο ελληνικό κράτος μετά την συνθήκη της Λωζάνης το 1924, εκτός από τους διδακτικούς, γνωστικούς και παιδαγωγικούς στόχους, οι οποίοι περιείχαν την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης των ελληνόπουλων. Στο σημερινό μάθημα της ιστορίας στα ελληνικά σχολεία, ως βασικός παιδαγωγικός στόχος είναι η δημιουργία και μίας συνείδησης όχι απλά ως Έλληνες πολίτες, αλλά και ως Ευρωπαίοι πολίτες, λόγω της συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μίας παγκόσμιας συνείδησης, λόγω της συμμετοχής της Ελλάδας σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Ο.Η.Ε. Από το εν λόγω παράδειγμα, γίνεται φανερό πόσο επηρεάζουν οι πολιτικές και εθνικές εξελίξεις το μάθημα της ιστορίας στην Ελλάδα.
Από τα παραπάνω ανακύπτει το εξής βασικό ερώτημα: Είναι πραγματική η ιστορία που μαθαίνουν τα ελληνόπουλα στο σχολείο ή τα γεγονότα υπόκεινται σε συγκεκριμένους εθνικούς και πολιτικούς σκοπούς της Ελλάδας, αλλά και άλλων χωρών, οι οποίες έχουν συμφέροντα στην Ελλάδα; Αυτό σημαίνει ότι τα γεγονότα, τα οποία αναφέρονται στα σχολικά βιβλία πολλές φορές παραποιούνται ή αποσιωπούνται προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι σκοποί, όχι μόνο ως προς τη δημιουργία της συνείδησης των ελληνόπουλων, αλλά και ως προς τους εθνικούς και πολιτικούς σκοπούς της Ελλάδας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι απλά το μάθημα της ιστορίας υπόκεινται σε ορισμένους εθνικούς σκοπούς, αλλά πολλές φορές και πολιτικούς σκοπούς, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις ενός συγκεκριμένου πολιτικού ή κοινωνικού συστήματος, δημιουργώντας μέσα από το μάθημα της ιστορίας συγκεκριμένες συνειδήσεις και πεποιθήσεις στα ελληνόπουλα, οι οποίες θα τους ακολουθούν μία ζωή, άρα θα συντηρούν το εν λόγω σύστημα.
Φυσικά βέβαια, υπάρχει και η άλλη πτυχή της υποκειμενικότητας στη συγγραφή της ιστορίας. Θεωρητικά… Ιστορική αλήθεια, δηλαδή η αντικειμενική σύλληψη της ιστορικής πραγματικότητας, δύσκολα ανιχνεύεται και ευρίσκεται, γιατί όχι μόνον οι παρόντες μάρτυρες αλλά και οι μεταγενέστεροι μελετητές γράφουν Ιστορία με υποκειμενικότητα, ανάλογα με τις ιδεολογικές τάσεις, τις πολιτικές κατευθύνσεις και τις κομματικές τοποθετήσεις τους. Όταν όμως ένα ιστορικό βιβλίο προορίζεται για διδασκαλία στην εκπαίδευση, τότε πρέπει να διέπεται από αντικειμενικότητα και να στοχεύει στην κατάκτηση από την μαθητική κοινότητα της ιστορικής κρίσης, της κοινωνικής συνείδησης και της γνώσης των αιτιακών σχέσεων που οδήγησαν σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα. Φυσικά ο δημιουργός του σχολικού εγχειριδίου της ιστορίας είναι ο συγγραφέας του. Ο κάθε συγγραφέας είναι ένα πρόσωπο με τις δικές του ιδέες, τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις, τα δικά του πιστεύω και τις διάφορες ιστορικές σχολές που τον έχουν επηρεάσει, καθώς και τις δικές του αισθητικές προτιμήσεις. Επειδή το πρόσωπο είναι αδύνατον να εξαφανιστεί από την συγγραφή της ιστορίας, τουλάχιστον πρέπει να εκλείπουν τα προσωπικά σχόλια του συγγραφέα και να παρουσιάζει όλες τις πτυχές της ιστορικής πορείας.
Επίλογος
Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι η ιστορία που διδάσκεται στο σχολείο περιέχει μεγάλη υποκειμενικότητα όχι μόνο από την πλευρά του συγγραφέα, ο οποίος την γράφει αλλά και από την πλευρά του κοινωνικού, ιδεολογικού και πολιτικού συστήματος μέσα στο οποίο συγγράφεται και διδάσκεται. Αυτό σημαίνει ότι η ιστορία τουλάχιστον αυτή η οποία διδάσκεται στους Έλληνες, αν όχι και ολόκληρη, ως επιστήμη, περιέχει και το στοιχείο της προπαγάνδας, η οποία δημιουργεί συνειδήσεις και ιδεολογίες, ανάλογα με τα δρώμενα και τις συνθήκες που επικρατούν. Είναι κατανοητό, όσον αφορά τη σχολική ιστορία, ότι πρόκειται για κάτι εντελώς φυσικό, εφόσον πρόκειται για μία ιστορία, η οποία διδάσκεται σε αναπτυσσόμενα άτομα, προκειμένου να διαμορφώσουν χαρακτήρα, πρέπει να ακούσουν και να διδαχθούν συγκεκριμένα πράγματα.
Εφόσον λοιπόν το στοιχείο της αντικειμενικότητας είναι ένα αμφιλεγόμενο στοιχείο, το οποίο είναι συζητήσιμο και αν ακόμα υπάρχει και στην ιστορία ως επιστήμη γενικότερα, δεν χρειάζεται να μας απασχολεί και ιδιαίτερα το γεγονός ότι μπορεί να μην υπάρχει και στο μάθημα της ιστορίας στο σχολείο. Βέβαια, από όλα αυτά, κατανοούμε και τις ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στις διάφορες γενιές των Ελλήνων, οι οποίες συχνά παρουσιάζονται ως χάσμα γενεών, μπορεί να οφείλονται και στις διαφορετικές συνειδήσεις και πεποιθήσεις που διαμορφώθηκαν σ’ αυτές τις γενεές, στο πλαίσιο των σχολικών μαθημάτων και της διδασκαλίας, αλλά και του μαθήματος της ιστορίας. Τέλος, βασικός σκοπός του σχολείου είναι να δημιουργεί σκεπτόμενους ανθρώπους, με αναπτυγμένη την κριτική τους σκέψη. Εφόσον λοιπόν τους εφοδιάζει με συγκεκριμένες πεποιθήσεις, είναι στο χέρι τους… ή καλύτερα… στο μυαλό τους… ακόμα και αυτά που θεωρούν ως δεδομένες ιδέες… να τα υποβάλλουν σε κριτική θεώρηση και να ψάξουν την αντικειμενική αλήθεια για όλα αυτά που στο σχολεία… τους παρουσιάστηκαν ως δεδομένες αλήθειες… εφόσον είναι στο πλαίσιο των προσωπικών τους ενδιαφερόντων.
Βιβλιογραφία:
http://www.taekpaideutika.gr/: στις 25/4/2013
Σκουλάτος, « Το σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας στη Μέση Εκπαίδευση», Αθήνα, 1984, σ. 27- 28.
Βώρος, « Τρόποι σπουδής και διδασκαλίας της Ιστορίας», εκδ. Παπαδήμα, 1989, σ. 15-81.
Σχολικά Βιβλία Ιστορίας για το Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο.