Η χρήση του χλωρίου (Cl2) ως απολυμαντικού μέσου στο πόσιμο νερό
Το χλώριο (Cl2) ανακαλύφθηκε το 1774 από το χημικό Karl Scheele. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως απολυμαντικό στο πόσιμο νερό το 1850 ενώ η ευρεία χρήση του άρχισε από το 1908. Κύριος σκοπός της χλωρίωσης είναι να αποτρέψει την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών στο πόσιμο νερό. Άλλες μέθοδοι απολύμανσης του πόσιμου νερού είναι η οζονίωση, η χρήση χλωραμινών, διοξειδίου του χλωρίου και υπεριώδους ακτινοβολίας (UV).
Τοξικά παραπροϊόντα από την απολύμανση του πόσιμου νερού με χλώριο
Παρά την προστασία από μικροβιακές επιμολύνσεις που προσφέρει, το χλώριο σχηματίζει παραπροϊόντα απολύμανσης, τα οποία είναι ιδιαίτερα τοξικά, όπως είναι τα τριαλογονομεθάνια (THMs).
Τα τριαλογονομεθάνια είναι μία ομάδα οργανικών πτητικών ενώσεων (Volatile Organic Compounds, VOCs), τα οποία σχηματίζονται κατά την αντίδραση του χλωρίου με οργανική ύλη που υπάρχει στη φύση (κυρίως χουμικά και φουλβικά οξέα). Παραδείγματα τέτοιων τοξικών ουσιών είναι το χλωροφόρμιο, το βρωμοδιχλωρομεθάνιο, το χλωροδιβρωμομεθάνιο και το βρωμοφόρμιο.
Επιπτώσεις των τριαλογονομεθανιών στην υγεία του ανθρώπου
Από το 1974, που ανακαλύφθηκαν τα παραπροϊόντα της χλωρίωσης του πόσιμου νερού, διεξάχθηκε πλήθος τοξικολογικών μελετών για την επίδρασή τους στην υγεία του ανθρώπου. Οι μελέτες έδειξαν ότι πολλά από αυτά τα παραπροϊόντα είναι καρκινογόνα σε πειραματόζωνα, χωρίς να υπάρχουν όμως ξεκάθαρα δεδομένα για τον άνθρωπο.
Ο Διεθνής Οργανισμός για την έρευνα στον Καρκίνο προχώρησε σε εξέταση της καρκινικής δράσης του χλωριωμένου πόσιμου νερού και των τριαλογονομεθανίων. Το χλωριωμένο πόσιμο νερό κατατάχθηκε στην κατηγορία 3, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να καταταχτεί ως καρκινογόνο ούτε στα ζώα ούτε στους ανθρώπους. Το διβρωμοχλωρομεθάνιο και το τριβρωμομεθάνιο εντάχθηκαν επίσης στην ίδια κατηγορία. Όμως, το χλωροφόρμιο και το βρωμοδιχλωρομεθάνιο κατατάχθηκαν στην κατηγορία 2Β, πράγμα που σημαίνει ότι είναι πιθανά καρκινογόνα για τον άνθρωπο.
Επιδημιολογικές μελέτες δίνουν ενδείξεις για καρκίνο του ορθού εντέρου και της ουροδόχου κύστης αλλά και καρκίνο του πνεύμονα και μελάνωμα. Μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν καρκινογένεση νεφρών και ήπατος.
Μέτρα προστασίας
Με βάση τις παραπάνω μελέτες, η EPA (Environmental Protection Agency) θέσπισε και θεσπίζει όλο και πιο αυστηρά όρια στις συγκεντρώσεις των παραπροϊόντων απολύμανσης του πόσιμου νερού με χλώριο. Ενώ στις ΗΠΑ τα όρια ασφαλείας των τριαλογονομεθανίων στον νερό μειώθηκαν κατά 50%, στην Ελλάδα σε κανένα δήμο της χώρας δεν γίνονται τέτοιες μετρήσεις, εκτός από τους δήμους Αθηνών και Θεσσαλονίκης, και παρά τη σχετική οδηγία της Ε.Ε. Πριν μερικά χρόνια είχε φθάσει έγγραφο στο ΥΠΕΞ από την Ε.Ε. που επεσήμαινε ότι το νερό σε περισσότερους από 250 δήμους της χώρας έπρεπε να παρακολουθείται συστηματικά.
Στην πράξη διάφορες τεχνικές έχουν εφαρμοσθεί με σκοπό τον έλεγχο του σχηματισμού των τριαλογονομεθανίων και γενικότερα των παραπροϊόντων της χλωρίωσης, είτε μειώνοντας τις πρόδρομες ουσίες πριν το σχηματισμό τους (στρατηγικές πρόληψης), είτε απομακρύνοντας τα ίδια τα χλωροπαράγωγα μετά το σχηματισμό τους (στρατηγικές θεραπείας).
Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται ο έλεγχος του νερού στην πηγή, τεχνικές απομάκρυνσης των φυσικών πρόδρομων ουσιών και οι εναλλακτικοί τρόποι απολύμανσης, ενώ στη δεύτερη μέθοδοι όπως η προσρόφηση σε φίλτρο ενεργού άνθρακα.
ΠΗΓΕΣ
1. Κυριακόπουλος Σταύρος, Τριαλογονομεθάνια στο πόσιμο νερό της Αθήνας, Πτυχιακή εργασία, Τμήμα Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης, ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ.
2. http://www.pentapostagma.gr/2013/07/fultra-nerou-katsaros.html#ixzz2iAFgMreG
3.Κουκουράκη Ελισσάβετ, Σχηματισμός και έλεγχος των τριαλογονομεθανίων κατά την επεξεργασία αστικών λυμάτων, Μεταπτυχιακή εργασία, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης.
