Ο ήχος από το ξυπνητήρι είναι απελπιστικά γνώριμος και φρικτός. Αυτό που κάνει αυτός ο ήχος είναι να σταματά τη σημαντικότερη συμπεριφορική εμπειρία που έχουμε, δηλαδή τον ύπνο. Ένα μέσο άτομο δαπανά το 36% της ζωής του στον ύπνο. Άρα, ο ύπνος είναι κάτι πολύ σημαντικό στη ζωή μας. Κι όμως, οι περισσότεροι δεν τον παίρνουμε σοβαρά, τον σπαταλάμε.
Ας πάμε πίσω στο χρόνο και ας αναφέρουμε κάποια γνωμικά:
«Απόλαυσε τη μελιστάλαχτη, απαλή δρόσο του ύπνου.» - Ιούλιος Καίσαρ του Σαίξπηρ
«Ω ύπνε, ω γλυκέ ύπνε, στοργική παραμάνα της φύσης, πώς σ’ έχω φοβίσει;» - Ερρίκος Δ’ του Σαίξπηρ
Από την ίδια εποχή:
«Ο ύπνος είναι η χρυσή αλυσίδα που δένει την υγεία και το σώμα μας μαζί.» - Τόμας Ντέκκερ
Αλλά αν προχωρήσουμε 400 χρόνια, το ύφος για τον ύπνο αλλάζει κάπως:
«Ο ύπνος είναι εγκληματικό χάσιμο χρόνου και κληρονομιά από την εποχή των σπηλαίων.» - Τόμας Έντισον, αρχή 20ου αιώνα
«Ο ύπνος είναι για τους μαλθακούς.» - Μάργκαρετ Θάτσερ, δεκαετία ‘80
«Το χρήμα ποτέ δεν κοιμάται.» - Γκόρντον Γκέκκο, Ουόλ Στριτ
Τι κάνουμε λοιπόν στον 20ο αιώνα για τον ύπνο; Φυσικά χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό λαμπτήρα του Έντισον για να εισβάλλουμε στη νύχτα και να καταλάβουμε το σκοτάδι και, κατά τη διάρκεια αυτή της κατοχής, αντιμετωπίζουμε τον ύπνο σχεδόν σαν ασθένεια, σαν εχθρό. Η άγνοιά μας για τον ύπνο είναι βαθιά.
Ο ύπνος είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι της βιολογίας μας και οι νευροεπιστήμονες εξηγούν γιατί είναι τόσο απαραίτητος. Ας προχωρήσουμε στον εγκέφαλο. Όταν είμαστε αποκοιμισμένοι, ο εγκέφαλος δεν σβήνει. Για την ακρίβεια, κάποιες περιοχές του εγκεφάλου είναι περισσότερο δραστήριες κατά τη διάρκεια του ύπνου παρά σε κατάσταση εγρήγορσης. Κάτι άλλο, επίσης σημαντικό για τον ύπνο, είναι πως δεν προέρχεται από μια δομή μόνο μέσα στον εγκέφαλο αλλά είναι, σε ένα βαθμό, μια ιδιότητα δικτύου και στο πίσω μέρος του εγκεφάλου είναι ο υποθάλαμος. Ακριβώς από κάτω βρίσκονται ένα σωρό ενδιαφέρουσες δομές από τις οποίες μια σημαντική δομή είναι το βιολογικό ρολόι.
Το βιολογικό ρολόι μας λέει πότε είναι καλό να ξυπνήσουμε, πότε είναι καλό να κοιμηθούμε και αυτό που κάνει αλληλεπιδρά με ένα σωρό άλλες περιοχές μέσα στον υποθάλαμο. Όλα αυτά συνδυάζουν και στέλνουν προβολές προς το στέλεχος του εγκεφάλου. Μετά, το στέλεχος αυτό προβάλλει προς τα εμπρός και λούζει το φλοιό με νευροδιαβιβαστές που μας κρατούν ξύπνιους και ουσιαστικά παρέχουν τη συνείδησή μας. Άρα, ο ύπνος προκύπτει από πολλές διαφορετικές αλληλεπιδράσεις μέσα στον εγκέφαλο και ουσιαστικά ανάβει και σβήνει σαν αποτέλεσμα ενός φάσματος αλληλεπιδράσεων.
Τι είναι όμως ο ύπνος;
Γιατί κοιμόμαστε; Οι επιστήμονες δεν συμφωνούν ομόφωνα. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ιδέες για το λόγο που κοιμόμαστε. Επιγραμματικά, θα αναφέρουμε τρεις:
♦ Η ιδέα της αποκατάστασης: Ουσιαστικά, όλα όσα καίμε κατά τη διάρκεια της μέρας, τα αποκαθιστούμε, τα ξαναχτίζουμε κατά τη διάρκεια της νύχτας. Πράγματι, σαν εξήγηση αναφέρεται στον Αριστοτέλη 2300 χρόνια πριν.
♦ Η διατήρηση της ενέργειας: Ουσιαστικά, κοιμόμαστε για να εξοικονομήσουμε θερμίδες. Όταν όμως κάνουμε την πρόσθεση, δεν βγαίνει αποτέλεσμα. Η εξοικονόμηση ενέργειας του ύπνου είναι περίπου 110 θερμίδες το βράδυ.
♦ Η εγκεφαλική επεξεργασία και η εδραίωση μιας ανάμνησης: Γνωρίζουμε ότι, αν, αφού προσπαθήσουμε να μάθουμε μια εργασία, στερήσουμε από τα άτομα τον ύπνο, η ικανότητα εκμάθησης της εργασίας κατακερματίζεται. Άρα, ο ύπνος και η εδραίωση μιας ανάμνησης είναι πολύ σημαντικά. Όμως, δεν είναι μόνο η καταγραφή της μνήμης και η ανάκληση της. Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι πως η ικανότητά μας να σκεφτούμε καινοτόμες λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα ενισχύεται κατά πολύ με τον βραδινό ύπνο. Ο βραδινός ύπνος ενισχύει τη δημιουργικότητά μας.
Ο ύπνος λοιπόν δεν είναι πολυτέλεια, δεν είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίζουμε επιπόλαια. Ένα από τα πολλά που κάνει ο εγκέφαλος όταν στερείται από ύπνο, είναι να επιδίδεται σε μικρο-ύπνους, αυτό το ακούσιο αποκοίμισμα χωρίς ουσιαστικά να έχεις κανέναν έλεγχο. Ο μικρο-ύπνος μπορεί να φέρνει κάποια αμηχανία αλλά μπορεί επίσης να γίνει θανάσιμος. Υπολογίζεται πως το 31% των οδηγών θα αποκοιμηθούν πάνω στο τιμόνι τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους. Όταν λοιπόν είμαστε κουρασμένοι και μας λείπει ύπνος, τότε έχουμε κακή μνήμη, φτωχή δημιουργικότητα, αυξημένο παρορμητισμό και γενικότερη φτωχή κρίση. Επίσης, οι κουρασμένοι άνθρωποι είναι αγχωμένοι σε μεγάλο βαθμό. Επιπλέον, υπάρχει ένας συσχετισμός της απώλειας ύπνου και της πρόσληψης βάρους.
Πως γνωρίζω αν κοιμάμαι αρκετά;
Αν χρειάζεσαι ξυπνητήρι για να σηκωθείς από το κρεβάτι το πρωί, αν σου παίρνει χρόνο να σηκωθείς, αν χρειάζεσαι πολλές διεγερτικές ουσίες, αν είσαι κακόκεφος ή ευέξαπτος, είναι πολύ πιθανό να είσαι στερημένος ύπνου. Και τι κάνουμε; Βασικά, ακούστε τον εαυτό σας. Χρειαζόμαστε 8 ώρες ύπνου το βράδυ. Αυτό είναι ένας μέσος όρος, άλλοι χρειάζονται περισσότερο, άλλοι λιγότερο. Χρειάζεται να ακούμε το σώμα μας. Και όπως είπε και κάποιος συγγραφέας: «Ο Ύπνος είναι θεός. Προσκυνήστε.»
Οι τελευταίες εξελίξεις
Οι τελευταίες εξελίξεις είναι ο συσχετισμός ανάμεσα στην ψυχική υγεία, την ψυχική ασθένεια και τη διαταραχή ύπνου. Αρκετές ομάδες μελετούν καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή και τι συμβαίνει ως προς την υπνική διαταραχή. Για παράδειγμα, τα άτομα με σχιζοφρένεια πολλές φορές είναι ξύπνια κατά τη νυχτερινή φάση και κοιμούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ορισμένοι είναι τελείως ανίκανοι να ρυθμίσουν τον ύπνο τους με τον κύκλο φωτός-σκότους.
Τα συναρπαστικά νέα είναι πως η ψυχική ασθένεια και ο ύπνος δεν συσχετίζονται απλά αλλά είναι σωματικά συνδεδεμένα με τον εγκέφαλο. Τα νευρωνικά δίκτυα που μας προδιαθέτουν για φυσιολογικό ύπνο και μας δίνουν φυσιολογικό ύπνο και όσα μας δίνουν φυσιολογική ψυχική υγεία συμπίπτουν. Αποδεικνύεται λοιπόν ότι τα γονίδια που είναι πολύ σημαντικά για τη δημιουργία φυσιολογικού ύπνου, όταν μεταλλάσσονται, επίσης προδιαθέτουν τα άτομα για προβλήματα ψυχικής υγείας.
Πηγή:
