Παρά την αναμφισβήτητη αγάπη του για το υγρό στοιχείο, ο άνθρωπος δεν παύει να είναι ένα ον της ξηράς. Το αυτί του είναι ένα υπερευαίσθητο όργανο, φτιαγμένο να ανταποκρίνεται στις λεπτές μεταβολές πίεσης που συμβαίνουν στην ξηρά. Οι μεγάλες μεταβολές πιέσεων που συνοδεύουν την κατάδυση είναι μιά σοβαρή δοκιμασία για το ανθρώπινο αυτί. Αυτός είναι ο λόγος που δεν συγχωρούνται λάθη. Αν δεν τηρηθούν αυστηροί κανόνες ή αν υπάρχει έστω και ένα μικρό πρόβλημα στο αυτί, οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.
Ανατομία αυτιού
Κατάδυση και Φυσική
Όπως ο αέρας έτσι και το νερό ή οποιοδήποτε άλλο υγρό, ασκεί μια πίεση πάνω σε κάθε σώμα που είναι βυθισμένο μέσα σε αυτό. Η πίεση αυτή είναι η υδροστατική πίεση η οποία έχει ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση των καταδύσεων. Η υδροστατική πίεση αυξάνει ανάλογα με το βάθος και σε βάθος 10 μέτρων είναι ίση με 1 ατμόσφαιρα (1 atm). Ώστε ο αυτοδύτης που βρίσκεται σε βάθος 10 μέτρων δέχεται υδροστατική πίεση μιας ατμόσφαιρας, σε βάθος 20 μέτρων, πίεση δύο ατμοσφαιρών κ.ο.κ. Η υδροστατική πίεση σε κάθε μέτρο βάθους, αυξάνει κατά 0,1 της ατμόσφαιρας. Επομένως, για να βρούμε την υδροστατική πίεση σε ένα ορισμένο βάθος, δεν έχουμε, παρά να πολλαπλασιάσουμε το βάθος αυτό επί 0,1. Για παράδειγμα, η υδροστατική πίεση σε βάθος 29 μέτρων είναι: Υδροστατική πίεση = 29 x 0,1 = 2,9 ατμόσφαιρες.
Η συνολική πίεση (απόλυτη πίεση) που δέχεται ένας δύτης όταν βουτάει είναι το άθροισμα της ατμοσφαιρικής και υδροστατικής πιέσεως. Η ατμοσφαιρική πίεση είναι πρακτικά σταθερή και ίση με μία ατμόσφαιρα (1 atm). Ο δύτης δηλαδή, σε βάθος 10 μέτρων βρίσκεται υπό απόλυτη πίεση δύο ατμοσφαιρών, μία η ατμοσφαιρική και μία η υδροστατική. Σε βάθος 20 μέτρων υπό πίεση 3 ατμοσφαιρών κ.ο.κ. Όταν θέλουμε να βρούμε την απόλυτη πίεση σε ένα ορισμένο βάθος, δεν έχουμε παρά να κάνουμε τον επόμενο υπολογισμό:
Απόλυτη πίεση = βάθος x 0,1 + 1
Π.χ. Σε βάθος 19 μέτρων: Απόλυτη πίεση = 19 x 0,1 + 1 = 1,9 + 1 = 2,9 ατμόσφαιρες.
Η ευσταχιανή σάλπιγγα
Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι ένας σωλήνας που συνδέει την κοιλότητα του μέσου αυτιού (μέσος ους), πίσω από την τυμπανική μεμβράνη, με το φάρυγγα. Οταν η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι αποφραγμένη, δημιουργούνται συνθήκες αρνητικής πίεσης στο μέσο αυτί, με
αποτέλεσμα αίσθημα μπουκώματος, πόνο ή και ρήξη της τυμπανικής μεμβράνης ή/και των θυρίδων του εσωτερικού αυτιού. Κατά την κατάδυση, η ομαλή λειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι ζωτικής σημασίας ώστε να εξισορροπούνται οι μεγάλες πιέσεις που ασκούνται από το νερό.
Κατά την κάθοδο του δύτη η ευσταχιανή σάλπιγγα πρέπει να ανοίγει συνεχώς, παθητικά ή ενεργητικά, ώστε να εξισώνει τις πιέσεις στις δύο επιφάνειες της τυμπανικής μεμβράνης. Αν δεν ανοίξει και η κάθοδος συνεχιστεί, μπορεί να προκύψουν βλάβες λόγω διαφοράς πίεσης.
Οι δυσλειτουργίες αυτές περιγράφονται με το γενικό όρο "Βαρότραυμα".
Τα πιο συχνά καταδυτικά προβλήματα που σχετίζονται με τα αυτιά
Το βαρότραυμα του μέσου αυτιού είναι το συχνότερο καταδυτικό πρόβλημα, με συμπτώματα πόνο, μείωση ακοής και βουητό. Αν λόγω μεγάλης διαφοράς πίεσης γίνει ρήξη
τυμπάνου, ο δύτης παθαίνει ίλιγγο, ο οποίος, αν και διαρκεί πολύ λίγο, είναι επικίνδυνος για τη ζωή του. Η θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα και απαγόρευση της κατάδυσης μέχρι την αποκατάσταση. Οι διατρήσεις του τυμπάνου κατά κανόνα επουλώνονται αυτόματα σε λίγες μέρες. Αν επιμείνουν μπορούν να διορθωθούν με τυμπανοπλαστική.
Το βαρότραυμα του έσω αυτιού προκαλείται από βίαια προσπάθεια εξίσωσης της πίεσης σε συνθήκες έντονης αρνητικής πίεσης στο μέσο αυτί. Η μεγάλη διαφορά πίεσης που προκύπτει με αυτό τον τρόπο προκαλεί βλάβες στα κύτταρα της ακοής και στο όργανο της ισορροπίας. Εκδηλώνεται με ίλιγγο, βουητά και σοβαρή βαρηκοϊα που μπορεί να μείνει μόνιμη. Η θεραπεία είναι συνήθως συντηρητική, με φάρμακα και απαγόρευση της κατάδυσης. Σε μερικές περιπτώσεις είναι πιθανόν να χρειαστεί χειρουργική αποκατάσταση.
Η εξωτερική ωτίτιδα είναι το συχνότερο πρόβλημα των αυτιών κατά τους θερινούς μήνες. Πρόκειται για δερματική μόλυνση, λόγω διαβροχής από το νερό και μπορεί να οφείλεται είτε σε μικρόβια είτε σε μύκητες. Τα συμπτώματα είναι αίσθημα απόφραξης του αυτιού, πόνος (συχνά πολύ έντονος) βουητό και έκκριση. Η θεραπεία είναι τοπική, με καθαρισμό από το γιατρό και σταγόνες. Από το στόμα δίνουμε αναλγητικά και, σπάνια, αντιβιοτικά. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας έχει μεγάλη σημασία η προστασία του αυτιού από το νερό, με βαμβάκι εμποτισμένο σε βαζελίνη.
Ο ίλιγγος είναι το αίσθημα περιστροφής και απώλειας προσανατολισμού που προκύπτει από ερεθισμό ή βλάβη του οργάνου της ισορροπίας, που φιλοξενείται στο εσωτερικό αυτί. Ο ίλιγγος μπορεί να απειλήσει ακόμα και τη ζωή του δύτη λόγω της απώλειας του προσανατολισμού, αλλά και του πανικού που αυτή συνεπάγεται.
Μέτρα πρόληψης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στα αυτιά
• Ελέγχετε τακτικά τα αυτιά σας στον ειδικό. Μην κάνετε μόνοι σας το γιατρό. Ζητάτε τη γνώμη του σε κάθε πρόβλημα, ακόμα και αν νομίζετε οτι ξέρετε τη λύση του.
• Απαγορεύεται η κατάδυση αν υπάρχει κρυολόγημα, αλλεργική ρινίτιδα σε έξαρση και γενικά απόφραξη της μύτης κάθε αιτιολογίας .
• Αν κατά την κάθοδο διαπιστώσετε δυσκολία στην εξίσωση, σταματήστε την κατάδυση και αναδυθείτε αμέσως.
• Απαγορεύονται οι ωτασπίδες και τα αποσυμφορητικά σε κάθε περίπτωση. Αποφύγετε τις στενές στολές.
• Εξασκηθείτε σε όλες τις τεχνικές εξίσωσης. Ιδανική τεχνική είναι η τεχνική εξίσωσης Frenzel. Aναλυτικές πληροφορίες στο http://www.deeper-club.gr/vb/showthread.php?t=1096 και πρακτικά στο http://www.youtube.com/watch?v=rUOR6KZ3-RI
• Κάνουμε σωστή εξίσωση αργά και σταθερά πριν νιώσουμε πόνο στα αυτιά
• Αν νιώσουμε πόνο κατά την ανάδυση θα πρέπει πρώτα να εξισώσουμε και μετά να αναδυθούμε.
Κλείνοντας, να σημειώσουμε ότι καθένας που θέλει να ασχοληθεί με τις καταδύσεις επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά, θα πρέπει να μεριμνήσει οπωσδήποτε για τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις ώστε να απολαύσει την καταδυτική δραστηριότητα χωρίς προβλήματα. Η κατάδυση κρύβει μεγάλες χαρές αλλά χρειάζεται υπευθυνότητα και σοβαρότητα ώστε να μη σκιαστεί από ανεπιθύμητα προβλήματα και ταλαιπωρίες.
ΠΗΓΕΣ
1. Τ.Φ. Τερζής, Προβλήματα των αυτιών στην κατάδυση. Δικτυακή πηγή: http://www.art-orl.com/files/katadisi.pdf
2. http://www.eodxanthis.gr/marine/23-2009-05-20-17-40-05.html
3. Ν. Κατριβέσης, Φυσιολογία και Ιατρική των Καταδύσεων: Βαροτραύματα. Δικτυακή πηγή: http://www.geocities.ws/nekdive/data/barotrauma.pdf
