O Τζων Κέιτζ (1912 - 1992) ήταν πειραματιστής συνθέτης και θεωρητικός της μουσικής, φιλόσοφος, ποιητής, εικαστικός καλλιτέχνης, χαράκτης καθώς και ερασιτέχνης μελετητής και συλλέκτης μανιταριών. Ήταν πρωτεργάτης του αλεατορισμού (μουσική του τυχαίου), της ηλεκτρονικής μουσικής και της αντισυμβατικής χρήσης μουσικών οργάνων. Ήταν μια από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής αβάν-γκαρντ. Οι κριτικοί τον έχουν αναγορεύσει ως έναν από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συνθέτες του 20ου αιώνα.
Ο Κέιτζ είναι ίσως περισσότερο γνωστός για την σύνθεση του "4'33" το 1952, το οποίο εκτελείται χωρίς να παιχτεί ούτε μια νότα. Το περιεχόμενο της σύνθεσης αυτής σκοπεύει να εκληφθεί ως οι ήχοι του περιβάλλοντος που ακούν οι ακροατές καθώς αυτό παίζεται, παρά ως 4 λεπτά και 33 δευτερόλεπτα σιωπής. Το κομμάτι αυτό υπήρξε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες συνθέσεις του 20ου αιώνα.
Η Μουσική ως σιωπή
Ο Τζον Κέιτζ εμπνεύστηκε το 4.33 σε έναν θάλαμο όπου ήταν αδύνατον να συμβεί η όποια αντήχηση. Το 1952, πρωτοπαρουσιάστηκε το 4.33 του Τζον Κέιτζ. Είναι ένα κομμάτι που ζητάει από τον περφόρμερ μουσικό να σχηματοποιήσει, χρονομετρούμενα με απόλυτη ακρίβεια απέναντι σ’ ένα μουσικό όργανο, το σχήμα αυτού του διαστήματος χωρίς να αγγίξει το όργανο. Στην πρώτη αυτή παράσταση, ο Ντέιβιντ Τιούντορ βρέθηκε απέναντι σ’ ένα πιάνο κονσέρτου, έχοντας τοποθετήσει στο αναλόγιο ένα χρονόμετρο που θα μέτραγε τα τρία μέρη του κομματιού, σηματοδοτώντας την έναρξη και το τέλος του έργου, ανοιγοκλείνοντας μόνο το καπάκι του οργάνου. Ο Τζον Κέιτζ αναφέρει στην παρτιτούρα του κομματιού, πως αυτή η παράσταση θα μπορούσε να γίνει μ’ οποιοδήποτε άλλο όργανο. Το πιάνο, όμως, βοηθάει καθώς η υποκριτική υπερβολή του γράφει εμφανέστατα με τον πιανίστα περφόρμερ στο σκαμπό του πιάνου ενώ προετοιμάζεται να παίξει κάτι που δεν θ’ ακουστεί ποτέ.
Το 4.33 αναφέρεται ως σιωπή, γιατί βασίζεται στο ζεν. Αυτό όμως, ο Τζον Κέιτζ το εμπνεύστηκε στον θάλαμο του πανεπιστημίου Χάρβαρντ, έναν θάλαμο όπου είναι αδύνατον να συμβεί η όποια αντήχηση. Ήταν ένας μονωμένος χώρος όπου ο Τζον Κέιτζ κάθισε μέσα σ’ αυτή την απόλυτη σιωπή και εντόπισε την υψηλότερη συχνότητα του νευρικού του συστήματος και τον κρουστό σφυγμό του αίματός του. Με την επιρροή του 4.33, ο ακροατής οδηγείται στην ίδια κατάσταση, στο κέντρο του χώρου ενός έργου, που στην περιφέρειά του δεν υπάρχει τίποτε χειροπιαστό.
Η καλλιτεχνική του παρακαταθήκη... προσκαλεί καλλιτέχνες και θεατές σε ένα συνολικό επαναπροσδιορισμό όλων των πτυχών της τέχνης.
του Γιάννη Bach Σπυρόπουλου.
Μερικές δηλώσεις του Τζον Κέιτζ
«Δεν έχω τίποτα να πω,το λέω.... κι αυτό ειναι ποίηση όπως ακριβώς τη χρειάζομαι.»
«Αυτό που θεωρούμε σιωπή, δεν υπάρχει. Πάντα κάτι συμβαίνει που δημιουργεί ήχο.»
«Όταν κάτι μετά από δυο λεπτά ειναι βαρετό, το προσπαθώ για τέσσερα λεπτά. Αν ακόμα και τότε παραμένει βαρετό,το προσπαθώ για 8 λεπτά. Μετά, για 16. Έπειτα, για 32 λεπτά. Τελικά, ανακαλύπτει κανείς πως δεν είναι καθόλου βαρετό.»
«Δεν καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι φοβούνται τις νέες ιδέες. Εγώ φοβάμαι τις παλιές.»
«Δεν είναι απαραίτητο να το ονομάσεις μουσική αν σε σοκάρει ο όρος!»
Παρακολουθείστε μια καταπληκτική! εκτέλεση! του 4.33 του John Cage
Πηγές:
