Μας συμβαίνει συχνά… να θυμόμαστε ξανά και ξανά την ίδια μελωδία και να μην μπορούμε εύκολα να «ξεκολλήσουμε» από αυτή, να ελέγχουμε αρκετές φορές, φεύγοντας από το σπίτι, αν ο φούρνος είναι κλειστός ή η πόρτα ξεκλείδωτη, να κοιτάμε ξανά και ξανά στη βαλίτσα των διακοπών για να σιγουρευτούμε ότι πήραμε όλα τα πράγματά μας! Πρόκειται πράγματι για ήπιας μορφής έμμονες ιδέες και ψυχαναγκαστικές πράξεις που όλοι οι άνθρωποι εκδηλώνουμε σε διάφορες περιστάσεις της ζωής μας, οι οποίες όμως εύκολα ελέγχονται και προπαντός παρέρχονται με το πέρασμα του χρόνου. Τα πράγματα όμως διαφοροποιούνται σημαντικά σε περιπτώσεις παθολογικών καταστάσεων στις οποίες οι έμμονες ιδέες καταδυναστεύουν το άτομο, παρεμποδίζουν την παραμικρή ενασχόληση και δραστηριότητά του και κυριολεκτικά «φτωχαίνουν» την ποιότητα της ζωής του.
Οι έμμονες ιδέες προκαλούν επώδυνα συναισθήματα σε όποιον τις βιώνει: το άτομο νιώθει ανήμπορο να διώξει τη σκέψη, την ιδέα, την εικόνα ή την έμμονη αμφιβολία που το κατακλύζει για ένα συγκεκριμένο θέμα και, κυρίως, να ελέγξει το άγχος που συνοδεύει τη συμπεριφορά του. Οι συγκεκριμένες εμμονές τού είναι ανεπιθύμητες, δυσάρεστες και επίπονες, παρ’ όλα αυτά δεν είναι σε θέση να τις αποδιώξει και να απαλλαγεί από αυτές. Το περιεχόμενο των εμμονών αφορά κυρίως θέματα βίας και επιθετικότητας, θρησκοληψίας, μόλυνσης από μικρόβια ή άλλες ασθένειες, σεξ, έμμονης τακτοποίησης ενός χώρου κλπ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η έμμονη ιδέα θανάτου ή τραυματισμού ενός αγαπημένου προσώπου σε κάποιο μοιραίο ατύχημα, εξύβρισης και βωμολοχίας σε δημόσιους χώρους, κατάληψης ενός χώρου από σκόνη ή μικρόβια, καθιστώντας αδύνατη την παραμονή του σε αυτόν κ.ά.
Οι έμμονες ιδέες επιφέρουν συχνά και την εκδήλωση ψυχαναγκαστικών πράξεων/ «τελετουργικών»: το άτομο νιώθει την ανάγκη να επαναλαμβάνει ορισμένες πράξεις, π.χ. πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση πραγμάτων/ χώρου, αρίθμηση σπιτιών, δέντρων, σκαλοπατιών, ντύσιμο κατά ορισμένη σειρά και τάξη κλπ., ακολουθώντας εξαιρετικά συγκεκριμένους και άκαμπτους κανόνες. Παρόμοια, οποιαδήποτε προσπάθεια παρεμπόδισης και καταπίεσης εκδήλωσης των εν λόγω «τελετουργικών» πράξεων επιφέρει έντονο άγχος, έκδηλο φόβο και πανικό με συνοδεία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, γεγονός που τον αναγκάζει άμεσα να υποκύπτει σε αυτές, μην μπορώντας να τις σταματήσει.
Η προσωπικότητα των ατόμων που πάσχουν από έμμονες ιδέες χαρακτηρίζεται συχνά από υπερβολική αυστηρότητα και ακαμψία, ισχυρογνωμοσύνη, τελειομανία, αδυναμία λήψης αποφάσεων και επιθετικότητα. Παράλληλα, βιώνονται έντονες ενδοψυχικές συγκρούσεις ανάμεσα στα εξαιρετικά αυστηρά «πρέπει» που το διακατέχουν και τις πραγματικές επιθυμίες του στη ζωή. Με άλλα λόγια, ο πάσχων άλλα «θέλει» και άλλα «κάνει», νιώθοντας διαρκώς δυσαρεστημένος και, εξ αυτού, ιδιαίτερα αγχωμένος στην καθημερινότητά του. Παράλληλα, η γονεϊκή διαπαιδαγώγησή του έχει υπάρξει ιδιαίτερα αυστηρή, συναισθηματικά αποστασιοποιημένη και απαιτητική, ή ακόμη και ψυχαναγκαστική, με τους γονείς του να έχουν εκδηλώσει παρόμοιους ψυχαναγκασμούς και να έχουν λειτουργήσει ως αρνητικό πρότυπο μίμησης για τον ίδιο.
Οι έμμονες ιδέες και οι ψυχαναγκαστικές πράξεις δυσχεραίνουν σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα της καθημερινής ζωής, στερώντας και τις πιο απλές ευκαιρίες απόλαυσης, χαλάρωσης και ηρεμίας. Παράλληλα, η ζωή όσων συνυπάρχουν ή συμβιώνουν μαζί του «δυσχεραίνεται» επίσης, καθώς εμπλέκονται συχνά και οι ίδιοι σε άκαμπτους και ψυχαναγκαστικούς τρόπους συμπεριφοράς. Οι σύζυγοι, τα παιδιά, οι συνάδελφοι στη δουλειά, οι φίλοι, είναι συνήθως πολύ θυμωμένοι μαζί του, δεν αντέχουν άλλο τον έλεγχο και την καταπίεση, και τον αποφεύγουν συστηματικά.
Είναι σημαντικό το άτομο που υποφέρει από έμμονες ιδέες να αναζητήσει βοήθεια προκειμένου να ανακουφιστεί από τα συμπτώματά του αλλά, κυρίως, να αποφύγει την παγίωση μιας νοσηρής κατάστασης που μπορεί να καταστεί χρόνια. Δεν είναι λίγες οι φορές που στο δρόμο, στη γειτονιά, στον κινηματογράφο ακόμη, παρακολουθούμε άτομα που έχουν γίνει πλέον γραφικά με τις ψυχαναγκαστικές τους συνήθειες: περπατούν πάντα στην ίδια μεριά του δρόμου, παρκάρουν το αυτοκίνητό τους στην ίδια πάντοτε θέση, κάνουν τα πάντα σε πολύ συγκεκριμένες ώρες κοκ.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η διαταραχή αυτή προσβάλλει στην ίδια περίπου αναλογία άνδρες και γυναίκες και συνήθως τα συμπτώματα πρωτοεμφανίζονται στην παιδική ηλικία ή στην εφηβική ή στην αρχή της ενήλικης ζωής. Ένα τρίτο των ενηλίκων αναφέρουν ότι ένιωσαν τα πρώτα συμπτώματα στην παιδική ηλικία.
Η πορεία της "ασθένειας" δεν είναι συγκεκριμένη και απόλυτα προβλέψιμη. Τα συμπτώματα σε μερικές περιπτώσεις αυξάνονται και μειώνονται, άλλοτε εξαλείφονται και μετά από καιρό επανέρχονται και άλλοτε θεραπεύονται τελείως. Αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα, καθώς μερικοί άνθρωποι ξεπερνούν τα όρια με τις πολύ παράξενες εμμονές τους…
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία των έμμονων ιδεών και ψυχαναγκαστικών πράξεων έγκειται στη διασφάλιση ενός πλαισίου αποδοχής όπου το άτομο μπορεί για πρώτη φορά να εκφράσει τα συναισθήματα και τα προβλήματα που πραγματικά τον απασχολούν και εκφράζονται μέσω των εμμονών του. Ο απωθημένος θυμός και οι συγκρούσεις μπορούν να βρουν διέξοδο. Η διαδικασία δεν είναι εύκολη, είναι όμως εφικτή και σίγουρα λιγότερο επώδυνη από τη συγκεκριμένη συμπτωματολογία που τον ταλαιπωρεί καθημερινά
Πηγές:
