Ένα συχνό παράπονο που ακούμε καθημερινά είναι σχετικά με το άγχος που βιώνουμε στην προσπάθειά μας να προλάβουμε όλες τις υποχρεώσεις μας. Πόσες φορές δεν νιώσατε το στήθος σας να βαραίνει; Πόσες φορές δεν είδατε μέσα στο μυαλό σας να υψώνεται ένα βουνό από προβλήματα, το οποίο παρακινείται τον εαυτό σας να ανέβει με οδοδείκτη ένα «πρέπει»; Αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε σε αυτό το άρθρο λοιπόν, να δούμε τις λύσεις που υπάρχουν στο χώρο που σχηματίζεται και τα «πρέπει» μας, στο μυαλό μας δηλαδή.
Αρχικά, θα δούμε τι είναι το άγχος. Αν θέλαμε να δώσουμε έναν απλό ορισμό θα λέγαμε πως: «Το άγχος είναι η σωματική και γνωστική αντίδραση του ατόμου λόγω των συνεπειών που έχουν πάνω του εξωτερικοί παράγοντες που προκαλούν στρες». Μπερδευτήκατε; Κι όμως το στρες και το άγχος είναι δύο διαφορετικές έννοιες. Το στρες είναι το σύνολο των καταστάσεων ή των γεγονότων που συμβαίνουν γύρω μας και μπορούν να μας προκαλέσουν αγχώδη συμπτώματα, δηλαδή άγχος. Επίσης, υπάρχει μια κατηγοριοποίηση σε ανύπαρκτο άγχος, φυσιολογικό και δυσλειτουργικό/υπερβολικό άγχος. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση που δεν υπάρχει καθόλου άγχος το άτομο δεν κινητοποιείται και δεν αναλαμβάνει καμία πρωτοβουλία, πράγμα που δεν το βοηθά να εξελιχθεί στη μετέπειτα ζωή του. Στη κατηγορία του φυσιολογικού άγχους δρομολογούνται κάποιες λειτουργίες στο σώμα μας που μας βοηθούν στην εκπλήρωση των έργων που καλούμαστε να ολοκληρώσουμε. Για παράδειγμα, το αίμα μας συγκεντρώνεται στα άκρα του σώματος, αυξάνονται οι καρδιακοί παλμοί, διαστέλλονται οι κόρες των ματιών, έχουμε εφίδρωση, το στομάχι μας εκκρίνει λιγότερα γαστρικά υγρά και οι γνωστικές λειτουργίες, όπως η αντίληψη, η μνήμη και η προσοχή, είναι ταχύτερες. Γενικότερα, όλοι οι άνθρωποι χρειαζόμαστε το φυσιολογικό άγχος και, κυρίως στο χώρο εργασίας, για να πετύχουμε το μέγιστο της απόδοσή μας, όπως για παράδειγμα ένας ηθοποιός πριν την παράσταση. Στην περίπτωση όμως, του υπερβολικού άγχους έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά του φυσιολογικού. Πιο συγκεκριμένα, το υπερβολικό άγχος δρα παραλυτικά στο άτομο και δεν του επιτρέπει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Πολλές φορές, το άτομο βιώνει και έντονα αγχώδη συμπτώματα, όπως σωματικούς πόνους, αϋπνίες, απώλεια διάθεσης και όρεξης, μείωση των γνωστικών λειτουργιών (αντίληψη, μνήμη, προσοχή) και βέβαια λόγω του ότι δεν ολοκληρώνει αυτά που έχει να κάνει, αυτό μπορεί να πλήξει και την αυτοεκτίμησή του.
Στην περίπτωση, λοιπόν, που συνειδητοποιήσουμε ότι βιώνουμε συμπτώματα της κατηγορίας του υπερβολικού άγχους, θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε τις εξής στρατηγικές αντιμετώπισης:
1) Γνώση και Έλεγχος: Σύμφωνα με τη θεωρία του κλάδου της Ψυχοθεραπείας, αυτά που μας αγχώνουν είναι οι καταστάσεις και τα γεγονότα, που είναι άγνωστα σε εμάς ή που δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε. Άρα, είναι φυσιολογικό να αγχωνόμαστε, αν ισχύει κάτι από τα δύο και το πρώτο μας μέλημα θα μπορούσε να είναι να βρούμε τον τρόπο.
2) Ιεράρχηση: Πολλές φορές οι υποχρεώσεις που έχουμε να φέρουμε εις πέρας δεν πηγάζουν απαραίτητα από τα δικά μας θέλω, αλλά από άλλους ανθρώπους ή παράγοντες. Μια αποτελεσματική τεχνική, λοιπόν, είναι η ιεράρχηση όλων των υποχρεώσεων με κριτήριο το πόσο σημαντική είναι η καθεμία για τον εαυτό μας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, πετυχαίνουμε τη μέγιστη δέσμευση και την πιο άμεση ενασχόληση με τις περισσότερες από αυτές.
3) Διαχείριση χρόνου: Συχνά, προσπαθούμε να τελειώσουμε τις δουλειές μας όσο γίνεται πιο γρήγορα ή να τις τρέχουμε ταυτόχρονα. Ακόμη, επειδή τις θεωρούμε τόσες πολλές νομίζουμε ότι δεν έχουμε χρόνο για να τις κάνουμε. Σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να βοηθήσει ένας καλύτερος προγραμματισμός σχετικά με το χρόνο της καθημερινότητάς μας. Επίσης, ο σχεδιασμός του προγράμματος πρέπει να γίνεται ρεαλιστικά, καθώς δεν μπορούμε να ανταποκρινόμαστε σε πολλά την ίδια μέρα.
4) Συχνή ανατροφοδότηση: Αν κάθε φορά που ολοκληρώνουμε κάποια υποχρέωσή μας αναζητούμε και μια ανταμοιβή, αυτό μπορεί να μας δώσει κίνητρο για να συνεχίσουμε και τις υπόλοιπες. Αυτή η ανταμοιβή θα μπορούσε να είναι μια προσωπική αποτίμηση της προσπάθειας ή ακόμη και η αναζήτηση κάποιου από το υποστηρικτικό κοινωνικό μας δίκτυο για να το μοιραστούμε μαζί του.
5) Αναπλαισίωση των σκέψεων μας: Πολλές φορές, ο «ηθικός αυτουργός» των υποχρεώσεων μας είναι ένα τεράστιο «ΠΡΕΠΕΙ». Ένας κανόνας που εμείς τον βάζουμε στο μυαλό μας και μας κατευθύνει. Αυτό το «πρέπει» όμως κουβαλά μια τόσο μεγάλη αρνητική φόρτιση που μπορεί να αποτελέσει και τον εκλυτικό παράγοντα του υπερβολικού άγχους μας. Γι’ αυτό, αν διερευνούμε τις υποχρεώσεις και βλέπουμε πως όχι μόνο «πρέπει» να γίνουν αλλά «θα ήταν καλό» και για μας να γίνουν, θα έχουμε ένα μεγαλύτερο κίνητρο. Η αντικατάσταση του «πρέπει» λοιπόν, με φράσεις όπως «θα ήταν καλό» ή «θα ήταν καλύτερα για μένα», αποφορτίζουν την κατάσταση.
Δεν αναφερθήκαμε εκτενώς σε συμπεριφορικές τεχνικές, όπως τεχνικές χαλάρωσης, γιατί δεν αποτελούσε κύριο θέμα του άρθρου.
