Τελικά είναι να αναρωτιέται κανείς..6 χρόνια στο Δημοτικό, 6 χρόνια στο Γυμνάσιο (και Λύκειο), 5 χρόνια στην σχολή…. Που πάνε τα υπόλοιπα χρόνια;;; (που αναρωτιόταν κι ο Τσάκωνας στο "Μάθε παιδί μου γράμματα").
Αν αφήσουμε τις αγκιστρώσεις στην άκρη, η ρίζα του προβλήματος δεν είναι δα και τόσο ακατανόητη.. Για τις παλιότερες (κατεστημένες σήμερα για εμάς τους νέους) γενιές, ήταν δύσκολο να σπουδάσεις. Το όνειρο κάθε οικογένειας συμπυκνωνόταν στην ιδέα να γίνει κανείς «γιατρός ή δικηγόρος». Αν το κατάφερνες τότε είχες εξασφαλίσει το εισιτήριο για την κοινωνική ανέλιξη και την διαφοροποίησή σου από την εικόνα του χειρώνακτα εργάτη. Το χαρτί αυτομάτως σήμαινε μία αναπόδραστη επένδυση στο κεφάλαιο του εαυτού σου, ένα χαρτί που θα ‘κανε τον καταπονημένο απ’ τον μόχθο πατέρα σου να αισθάνεται (δικαίως) περηφάνια για σένα, θα σου έδινε άλλη κουλτούρα και επίπεδο και θα σε ωθούσε να διατρανώσεις μέσα σου την άρνηση μιας μισθωτής σκλαβιάς. Και ω του θαύματος!! Όλα επιβεβαιώθηκαν με σχεδόν νομοτελειακή ακρίβεια! Κοινωνική καταξίωση σε μία κοινωνία που τότε «ανοικοδομείτο» και ανέπτυσσε μία εξευρωπαισμένη δήθεν προσωπικότητα, εισροή χρημάτων, είτε πολλών είτε λίγων ανάλογα με την διάθεση σου να εργαστείς σοβαρά, ακόμη όμως και με λιγότερη προσπάθεια, το πτυχίο δεν έχανε δα και την αξία του. Έτσι ο (τότε) νέος και η αγία οικογένειά του, δομούσε την ψυχολογία μικροεπιχειρηματία, με κεφάλαιο τις γνώσεις του και με οδηγό βεβαίως βεβαίως «να μην είναι εργάτης», έχοντας στο μυαλό τη στερεοτυπική - και μαζικά πλέον – υποτιμημένη εργατική φιγούρα του χειρώνακτα.
Ήταν όμως πραγματικά έτσι? Μήπως η χρονική αυτή συγκυρία είχε «επιλεχθεί» για να χτιστεί ένα ψευδεπίγραφο και στρεψόδικο ιδεολόγημα διαχωρισμού της εργασίας σε χειρωνακτική και νοητική, ώστε να ανυψωθεί η δεύτερη ριζικά και να υποτιμηθεί δραστικά η πρώτη; (με ότι βεβαίως συνεπαγόταν αυτό..). Τα χρόνια της αυταπάτης είχαν μόλις ξεκινήσει. Η πρώτη φάση της καπιταλιστικής ανοικοδόμησης άλλωστε ΔΕΝ ΝΟΕΙΤΑΙ στα παγκόσμια χρονικά να αποτυγχάνει! Η ουσία βέβαια μία. Ο όποιος ταξικός ανταγωνισμός, αντικαθίσταται από την κουλτούρα μιας προσωπικής κοινωνικής ανέλιξης, «χρυσώνοντας» μία τυχερή γενιά και ανοίγοντας τον δρόμο για τον απαγχονισμό όλων των επομένων.
Η έννοια του “εργάτης = φουκαράς” γαλούχησε μεταγενέστερα όλες τις επόμενες γενεές. Το αποτέλεσμα αμείλικτο. Ένα ποσοστό 80% τουλάχιστον των νέων να λαμβάνουν πλέον ανώτατη και εξειδικευμένη εκπαίδευση, ΩΣ ΑΛΛΩΣΤΕ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΑΝΑΦΑΙΡΕΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΤΟ. Ωστόσο σε μια στυγνά καπιταλιστική κοινωνία, η οποία έχει δομηθεί για να έρθει η ώρα της, η ώρα της φθοράς και της κρίσης της, μία κοινωνία σαν την ελληνική δεν θα μπορούσε να έχει στους κόλπους της τόσους επιστήμονες, τόσα εξειδικευμένα και δυνάμει ακριβοπληρωμένα στελέχη. Αναπόφευκτα πολλοί εξ αυτών θα απασχολούνταν ως απλοί μισθωτοί σε χαμηλόβαθμες θέσεις, με άλλα λόγια δηλαδή θα αναγκαζόταν κάποια στιγμή να υπεισέλθουν στην τόσο απευκταία γι αυτούς κατάσταση να «πέσουν» στην κατάσταση της εργατικής τάξης, μη όντας σε θέση όμως να το παραδεχτούν!! Η μικροαστική αυταπάτη άλλωστε αυτών και των γονιών τους μοιραία είχε δημιουργήσει ουσιαστικά ένα υποκείμενο με (δικαιολογημένα) πολλές φιλοδοξίες, που όμως θα αναγκαζόταν γίνει και χειρώνακτας, να δουλέψει 10ωρα και βάλε για 450 ευρώ το πολύ, που θα κυνηγάει να δουλέψει και μαύρα, αλλά εργάτης βέβαια συνειδησιακά δεν θα μπορούσε να είναι, ούτε καν προσωρινά! Ήταν ντε πτυχιούχος!!!!
Όταν όμως φτάνεις σε ένα σημείο να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου όχι με βάση την πραγματική θέση στο σύστημα παραγωγής αλλά με βάση ένα φαντασιακό εγώ, φουσκωμένο με γερές δόσεις «παραδοσιακού lifestyle» και την ίδια στιγμή οι τρέχουσες παραστάσεις για την εργατική τάξη είναι κολλημένες στο ανιστόρητο κι επικίνδυνο στερεότυπο του βιομηχανικού εργάτη, ε, δεν θέλει και πολύ.. Ο λόγος που το colpo grosso απλώς δεν δουλεύει, είναι γιατί απλούστατα δεν θα μπορούσαν ποτέ όλοι να τα καταφέρουν. Το αποτέλεσμα? Κι άλλα μεταπτυχιακά, και φθάσε στα 30 χωρίς δουλειά, έχε και μια καταθλιψούλα να υποβόσκει και μάζευε πάκους χαρτιά κάθε φορά για το τίποτα. Διότι τον καπιταλισμό πολλά μπορείς να του προσάψεις, ανακόλουθο όμως δεν μπορείς ποτέ να τον πεις..Κραύγαζε απ’ την αρχή: "Δεν πα να ‘χεις και πτυχία και χαρτιά, εγώ θ’ αποφασίσω πού θα δουλέψεις!"
Για του λόγου το αληθές, ας πάρουμε το αμεσώτερο παράδειγμα που θα μπορούσα από την πλευρά μου να παραθέσω. Ένας ελεύθερος επαγγελματίας με σχετικά λίγα χρόνια άσκησης επαγγέλματος, είναι πρακτικά σε δυσχερέστερη θέση απ’ ότι είναι ένας μισθωτός. Αναμφίβολα δε, εργάζεται πολύ περισσότερες ώρες από 8ωρο, γιατί βέβαια αυτός «έχει σπουδάσει και αυτά έχουν τα ελεύθερα επαγγέλματα». Αποδίδει για ασφάλιση, τέλη επιτηδεύματος, προκαταβολές φόρου κλπ τα πενταπλάσια από έναν εργάτη, δίχως να αμείβεται, και αν αμείβεται αυτό δεν γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα για να μπορεί να θέσει έναν προϋπολογισμό. Πώς όμως μπορεί να θρέφεται μέσα σου η ψευδαίσθηση ότι απεκδύεσαι μεν τον μανδύα της μισθωτής (ανειδίκευτης και χειρωνακτικής) εργασίας όταν πρακτικά είσαι σε πολύ χειρότερη οικονομική και προσωπική κατάσταση κι ας δηλώνεις «Γιατρός ή Δικηγόρος» ;; Βέβαια το σύστημα και πάλι είχε μία απάντηση πάνω στο εύλογο αυτό ερώτημα: «Εσύ έχεις προοπτικές να βγάλεις στο μέλλον πολλά περισσότερα!». Μήπως να ξυπνήσουμε σιγά σιγά και να κοιτάξουμε γύρω μας; Μήπως βράζουμε τελικά στο ίδιο καζάνι;
Και πάλι ο συλλογισμός φτάνει στην αρχική του αφετηρία.. Τι είμαστε τελικά? Έχουμε εξελιχθεί σε (μικρο)αστούς?? ‘Η τελικά είμαστε μια εργατική τάξη δίχως συνείδηση της κατάστασης?
Το ζήτημα είναι ότι η πτυχιούχα εργατική τάξη αισθάνεται κάτοχος ενός κεφαλαίου, χωρίς όμως να αντιλαμβάνεται συγχρόνως πως την αξία αυτού του κεφαλαίου την ορίζουνε και πάλι κάποιοι άλλοι. Διότι αγράμματος σήμερα μπορεί να μην είναι κανείς (και ευτυχώς βέβαια), αλλά ένα κεφάλαιο αδιάθετο για πούλημα το έχεις. Σε μία άλλη εποχή όμως, κάποιοι αλλοι αμόρφωτοι άνθρωποι γνώριζαν πολύ καλά τι είχαν για «πούλημα», διότι αυτοί ακριβώς είχαν πλήρη συνείδηση και επίγνωση της κατάστασής τους και της εργασιακής τους δύναμης.
Οι επιπτώσεις όλων όσων εκτίθενται παραπάνω, νομίζω είναι κάτι παραπάνω από ορατές σε όλους γύρω μας, ειδικά σήμερα. Ζούμε άλλωστε στην εποχή των πιο σκληρών μέτρων, των μνημονίων κλπ. Η εξέλιξη βέβαια αυτή μόνο τυχαία δεν θα μπορούσε να είναι. Το σύστημα όλα αυτά τα χρόνια είχε σπεύσει να διαλύσει εν τη γενέσει της κάθε είδους αντίδραση στην εξέλιξη αυτή. Με άλλα λόγια, το έδαφος μετά από «καλλιέργεια» χρόνων κατέστη πλήρως γόνιμο ώστε η πλήρης έλλειψη συνειδητοποίησης όλων των παραπάνω να έχουν μετατρέψει σήμερα τους ενεργούς πολίτες μίας υγιούς κοινωνίας σε μουδιασμένους και ανενεργούς. Γιατί συμβαίνει αυτό;; Μα βεβαίως γιατί έχουν αυτοαναιρεθεί απόλυτα και δεν είναι καν σε θέση γνωρίζουν τι κομμάτι ακριβώς στην κοινωνία εκπροσωπούν. Είναι σαν τον στρατιώτη στον πόλεμο, ο οποίος δεν έμαθε να έχει συνείδηση της θέσης του και αισθάνεται αυτοκράτορας. Ότι οι άλλοι θα πολεμήσουν γι αυτόν. Μέχρι την στιγμή που ξαφνικά ρίχνεται στην μάχη χωρίς να ξέρει πλέον τι ακριβώς πρέπει να κάνει και τι πραγματικά είναι, με αναπόφευκτο αποτέλεσμα να τσακιστεί..
Η συνειδητοποίηση λοιπόν του τί πραγματικά είμαστε δεν συνεπάγεται το συμβιβασμό με τη μιζέρια της εργασίας. Σημαίνει την επίγνωση της ανάγκης του καθενός από εμάς να τσακίσουμε αυτό το σύστημα της εκμετάλλευσης των αναγκών, των δυνατοτήτων, των επιθυμιών μας, και την συνειδητοποίηση της μόνης αλήθειας ότι μόνον εμείς είμαστε οι δημιουργοί της κοινωνίας μας και του κόσμου μας. Είναι το γόνιμο έδαφος που χρειάζονται οι αμφισβητήσεις μας για να καρποφορήσουν.
