«... Όσο κι αν η εποχή μας επιμένει να ζει και να πολιτεύεται χωρίς μνήμη του παρελθόντος, όλοι, λίγο πολύ, θυμόμαστε ή και γνωρίζουμε πως βγήκαν οι λαοί της Ευρώπης από το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Αυτή η γερασμένη, η πεπειραμένη, χιλιοπατημένη ήπειρός μας δέχτηκε στα σπλάχνα της εκατομμύρια νεκρούς και έγινε ο αυτουργός, αλλά και το θύμα μαζί μιας θηριωδίας που δύσκολα θα λησμονήσει ο κόσμος παρά την πίεση των πολιτικών σκοπιμοτήτων. Πολλοί λαοί της Ευρώπης, μετά από κείνη την επονείδιστη μοιρασιά της Γιάλτας, χρειάστηκε να ξαναμπούν σ' άλλο πόλεμο, πιο τραγικό, πλέον σπαραχτικό, για να μπορέσουν ακόμη μια φορά να κερδίσουν, -και με πόση αγωνία, με πόσα δάκρυα -το πρωταρχικό δικαίωμα της ύπαρξής τους, την Ελευθερία.
Όταν κι αυτή η διαδικασία περατώθηκε, κατέλαδε τους λαούς της Ευρώπης μια δικαιολογημένη απάθεια, μια τρομερή αδιαφορία. Οι πόλεμοι κερδήθηκαν αλλά ένας καινούργιος κίνδυνος ανέβαινε στον ορίζοντα, ύπουλος, άγριος, δελεαστικός. Ας μη διστάσουμε να τον αναγνωρίσουμε: ο κίνδυνος να εδραιωθεί η ειρήνη και η ευημερία των λαών μ' οποιοδήποτε τίμημα. Λησμονήσαμε πολύ εύκολα πως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τόσους άλλους πολέμους, τους κάναμε όχι για την ειρήνη, αλλά για την ελευθερία μας. Πως το αγαθό που μας έλειπε, το αγαθό που κινδύνευε, το μέγιστο αγαθό του εθνικού βίου ηταν και είναι πάντοτε η Ελευθερία. Έτσι, αντί ο μεταπολεμικός κόσμος να συλλάβει την Ειρήνη ως μοναδικό καρπό της Ελευθερίας και, συνακόλουθα, της Δικαιοσύνης, κατακλύστηκε από ένα τρομερό και πολυδύναμο πάθος Ειρήνης που το υπηρέτησε, τις πιο πολλές φορές και με μάτια κλειστά. Και τούτο, επειδή ο μεταπολεμικός κόσμος έβγαινε από την μεγάλη του περιπέτεια μ' ερημωμένο το εσωτερικό του, χωρίς ουσιαστική πνευματική οντότητα, χωρίς Ιδέες για το πώς θα έπρεπε, όχι οικονομικά, αλλά ηθικά να οργανωθεί και να συγκροτηθεί η νέα ζωή. Δυστυχώς, ουσιαστικά το αίτημα του κόσμου αυτού ήταν η Ειρήνη κι όχι η Ελευθερία. Κι αυτή η Ειρήνη, περνούσε και περνά ακόμη από τις συνειδήσεις των ανθρώπων της εποχής μας, απογυμνωμένη από κάθε πνευματική πραγματικότητα, από κάθε ηθικό κύρος, ξένη προς το μεταφυσικό ρίγος που φέρνει μέσα της η έννοια της αληθινής Ειρήνης. Η Ειρήνη που γυρεύαμε, η Ειρήνη που γυρεύουμε είναι ένα πανάθλιο status quo, μια εξωτερική πραγματικότητα που θα μας επιτρέπει ν' απολαβαίνουμε τη ζωή απερίσπαστοι. Μια τέτοια σύλληψη της Ειρήνης δεν ήταν, βέβαια, τόσο εφάμαρτη για τους ανθρώπους εκείνους που βγήκαν από τον πόλεμο, με το θάνατο στα χείλη και τη μαύρη απελπισία στην καρδιά. Άνθρωποι κουρασμένοι, λαοί εξαντλημένοι, ήταν φυσικό να ζητήσουν χωρίς πολλή σκέψη, το βασικό, το απλούστερο: μια ηρεμία εξωτερική, μια πρακτική κατάφαση της ζωής, την ευκαιρία να ξαναχτιστούν οικογενειακές εστίες, ν' ανατραφούν παιδιά χωρίς απαισιοδοξία, να χαρούν όλοι τον κόσμο αυτό όσο καλύτερα μπορούν.
Αλλά ποτέ άλλοτε η Ειρήνη η ίδια, με τις αλλεπάλληλες κι αγωνιώδεις μεταπολεμικές περιπέτείες, δεν έδωκε στους λαούς την ευκαιρία να συλλογιστούν και να ελέγξουν βαθιά και το νόημα, και την ουσία, και την πηγή της ειρήνης. Οι συζητήσεις,οι διαμάχες, οι αγρύπνιες πάνω από το προσκεφάλι της έπρεπε να μας κάνουν ν' αναβλέψουμε και ν' αντικρίσουμε την αληθινή όψη της Ειρήνης που είναι καρπός Ελευθερίας και Δικαιοσύνης και που ο άνθρωπος έχει χρέος να παλεύει αδιάκοπα για να ισορροπεί πάνω στον δικό της αυχένα ολόκληρος ο κόσμος μας. Δόθηκε, αντίθετα, στους κουρασμένουυς λαούς της έποχής μας μια Ειρήνη αποβλακωτική, που γεμίζει τα στόματα, που γεμίζει τα στομάχια, που σβήνει και τις τελευταίες σπίθες της αγωνίας από τη συνείδηση του ανθρώπου και που τον αποκοιμίζει με το στόμα πάνω στον πλούσιο μαστό των υλικών αγαθών, της υλικής ευημερίας, της πολυθρύλητης προόδου.
Αλλά μια τέτοια Ειρήνη είναι ανήθικη πραγματικότητα, καταστιγματισμένη από συμβιβασμούς κι απάτες, ειρήνη που για χάρη της και η Ελευθερία, και η Δικαιοσύνη, και η Αλήθεια θυσιάζονται. Είναι μια Ειρήνη με φιλήδονη, επικούρεια φυσιογνωμία, αποκτηνωτική των λαών, εξουθενωτική των συνειδήσεων, ειρήνη εκφυλισμένη, που χύνει μέσα στο κουρασμένο σώμα των λαών του σημερινού κόσμου δηλητήρια ατομισμού, κακότητας, θρασύτητας και που βρίσκεται αδιάκοπα αντιμέτωπη της Ελευθερίας και της Δικαιοσύνης. Η σημερινή σύλληψη της Ειρήνης είναι καρπός του πνευματικού μηδενισμού της Ευρώπης, για τούτο δεν έχει αποδεικτική δύναμη. Στηρίζεται στο κενό ουσιαστικά, αφού ο υλικός βίος δεν μπορεί να την αιτιολογήσει. Οι ευρωπαϊκοί λαοί είναι κουρασμένοι, όχι μονάχα από την οδύνη, το αίμα και τα δάκρυα του πολέμου. Αυτή η κούραση μετά από μια δεκαετία θα είχε πια περάσει. Είναι κουρασμένοι, γιατί είναι ηθικά αδειανοί, γιατί η Ελευθερία καθημερινά θυσιάζεται και γιατί η Ειρήνη είναι καρπός ενός ταπεινωτικού για τον άνθρωπο παζαρέματος. Έχουν οι ευρωπαϊκοί λαοί μεγόλη πρόοδο. Στη βιομηχανία, στο εμπόριο, στις επιστήμες, ακόμη και στις καλές Τέχνες. Σ' αυτές τις τελευταίες, βέβαια, μπορείς να βρεις το κενό του σημερινού κόσμου. Αυτές, μέσα σε παραμορφωτικούς σπασμούς αγωνίας, μαρτυρούν για το μηδενισμό που κατατρύχει τον κόσμο. Καρποί Ειρήνης όλ' αυτά, αλλά Ειρήνης εκφυλισμένης, σκοτεινής, χωρίς καμιά ιλαρότητα. Όλοι, λίγο πολύ, αισθανόμαστε πως κάπου στο κορμί της Ευρώπης, στο κορμί της Οικουμένης, ένα μεγάλο και φοβερό απόστημα συνεχώς δουλεύει.
Κάτι αληθινά δεν πηγαίνει καλά, κάτι βασικό: μας λείπει ο πνευματικός προσανατολισμός. Και για τούτο η κούραση, και των λαών και των ανθρώπων, είναι αδιάπτωτη, για τούτο η πλήξη κι η εσωτερική αυτοεγκατάλειψη νεκρώνουν τη νέα γενιά, για τούτο ζούμε σε καιρό Ειρήνης, αλλά η καρδιά μας είναι ανήσυχη και φοβισμένη, Η αληθινή Ειρήνη είναι καρπός του Πνεύματος».
Κ. Ε. Τσιρόπουλου, Αυτοψία της Εποχής, Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1966.
