«... Έννοια της προπαγάνδας
Η προπαγάνδα κατέχει ειδική θέση στο πλαίσιο της κοινωνιολογίας, της πολιτικής και της έρευνας των κοινωνικών φαινομένων, σε σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον.
Το «ψυχολογικό υπόβαθρο», μαζί και με άλλα φαινόμενα (ιστορικής εξέλιξης, πολιτιστικής παράδοσης και στάθμης, ανάπτυξης των επιστημών, των ιδεολογικών ρευμάτων, οικονομικής ανάπτυξης και συγκρότησης κ.α.) εκτός βέβαια, του κοινωνικού υπόβαθρου, αποκτούν τα προσδιοριστικά στοιχεία και τα πλαίσια της κρατικής συγκρότησης και της πολιτικής ζωής γενικά.
Έτσι η προπαγάνδα εικάζεται ως φαινόμενο κοινωνικό, με ενδιαφέρον στη πολιτική επιστήμη και αναζήτησης, πράγματι, των φαινομένων του περιεχομένου αυτής, μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον.
Οι ψυχολογικές αναλύσεις, συντελούν μέγιστα στην έρευνα των πολιτικών φαινομένων και ειδικότερα της πολιτικής ζωής... Και σε αυτό βρίσκεται το ερευνώμενο ψυχολογικό υπόβαθρο, ως προσδιοριστικό στοιχείο της συγκρότησης του κρατικού συστήματος, στο πλαίσιο το οποίο αναπτύσσεται όλη η πολιτική ζωή.
Όπως είναι, η προπαγάνδα, αλλά και ευρύτερα και πέραν της πολιτικής της ιδιότητας, ερευνάται και σαν ψυχολογική σύσταση και αντιμετωπίζεται κατάλληλα και συμβαδίζει με τη κοινωνιολογία της πολιτικής.
Προπαγάνδα καλείται, η τέχνη και συγχρόνως η επιστήμη μέσω της οποίας επιδιώκεται η διάδοση μιας ιδέας, γνώμης ή δοξασίας εν γένει προς τη μάζα με σκοπό την κατάλληλη διαφώτιση της και ψυχολογικής ζύμωσης αυτής, για να δημιουργηθεί μια κοινή γνώμη υπέρ προκαθορισμένου πολιτικού ή άλλου σκοπού...»
«... Τα μέσα της ψυχολογίας της προπαγάνδας
Η προπαγάνδα, εξακοντίζοντας την προπαγανδισμένη ιδέα, γνώμη ή δοξασία για χάρη της ομοιόμορφης δογματικής επανάληψης και της κατάλληλης ψυχολογικής ζύμωσης, είναι ανάγκη να ασκήσει τις κατάλληλες εισηγήσεις στις τάξεις των μαζών χάριν της φιλικής και αφομοιωτικής υποδοχής της προπαγανδισμένης ιδέας, γνώμης ή δοξασίας και γι’ αυτό χρησιμοποιεί διάφορα μέσα απατηλά, κατά το πλείστον, αλλά κλασσικά σ’ αυτή την περίπτωση.
Οι «Λέξεις» ή «Ονομασίες» ως Μέσα της γραπτής και της προφορικής προπαγάνδας ανήκουν στην κορυφή της σειράς.
Απλότητα, αοριστία και πάθος αποτελούν το χαρακτηριστικό των προς χρησιμοποίηση «λέξεων» του κοινού λεξιλογίου, της γλώσσας ως ιδιότητας του νου και οργάνου του λόγου. Tην απόδοση «κακών ονομάτων» όταν επιδιώκεται η διατήρηση του statu quo (καθεστώτος), σε εκείνους οι οποίοι επιδιώκουν την αλλαγή ή όταν ο προπαγανδιστής επιδιώκει την αλλαγή του statu quo, την απόδοση κακών ονομάτων σε εκείνους οι οποίοι επιδιώκουν την διατήρηση του, αποτελεί τον χαρακτηρισμό της χρήσης των «ονομασιών» ως μέσου της ψυχολογίας της προπαγάνδας. Και, επιπλέον, ο προπαγανδιστής, ουδέποτε παραβαίνει την αρχή του λόγου του, εκτός αν η μάζα σε συνέπεια πολιτικών αναστατώσεων και μεταβολών των δοξασιών, αποκλίνει στο να αισθανθεί βαθειά αποστροφή για τις εικόνες τις οποίες μερικές λέξεις αναπαριστούν, τότε επιβάλλει ο ίδιος ο προπαγανδιστής στον εαυτό του να αλλάξει αμέσως τις οικείες λέξεις ή ονομασίες με άλλες, χωρίς να θίξει όμως με αυτό τον τρόπο τα όσα έχουν ειπωθεί.
Εάν οι πιστοί σκύψουν το κεφάλι τους επί τη διέλευση των Αγίων Σκευών, οι προπαγανδισμένοι είναι προορισμένοι να σκύβουν πάντοτε το κεφάλι τους επί το άκουσμα ή την ανάγνωση των μαγικών της προπαγάνδας, λέξεων ή ονομασιών.
Σε αυτή τη σειρά ανήκει ο Τύπος (η οβίδα και η γραφή είναι από το ίδιο μέταλλο, Α. Βriand – ή μου δίνεις υπουργείο ή γράφω εφημερίδα – όποιος έχει τον τύπο έχει και την εξουσία κλπ.) , σε αυτόν υπάγονται η εφημερίδα, το προπαγανδιστικό βιβλίο, το προπαγανδιστικό φυλλάδιο («μπροσούρα»), οι προπαγανδιστικές προκηρύξεις (και τα ιπτάμενα φύλλα, feuilles-volantes), οι τοιχοκολλήσεις και οι φωτογραφίες κλπ.
Σε αυτή τη σειρά, με τον ίδιο τρόπο ανήκει και ο Λόγος – διαφορετικά και κατά το ευαγγέλιο, εν αρχή ην ο λόγος και ο Θεός ην ο λόγος. Το προπαγανδιστικό βήμα και η προπαγανδιστική συνομιλία, σκοπούν την κύρια έκφραση του Λόγου, ως μέσου της ψυχολογίας της προπαγάνδας. Σε αυτή τη σειρά ακόμα, ανήκει το Ραδιόφωνο, η Τηλεόραση, το Θέατρο, ο Κινηματογράφος, σε σχέση με την υπηρεσία του Λόγου και του Τύπου, είναι μέσα της ψυχολογίας της προπαγάνδας, τα οποία, ο προπαγανδιστής, ρίπτει πάντοτε σε μεγάλο μέγεθος και δραστικά στον προπαγανδιστικό αγώνα.
Σε αυτή τη σειρά, πάλι, ανήκουν το Σύνθημα και το Σύμβολο και οι Συμβολισμοί, τα οποία και χρησιμοποιούνται προς αποτύπωση και προσέλκυση των αισθημάτων και των λογισμών του κάθε ατόμου στη μάζα.
Σε αυτή τη σειρά, παρόμοια, ανήκουν και οι Μαζικές Κινητοποιήσεις, η διαφήμιση, η οργάνωση χώρου και μάζας και το σύνθημα ομαδισμού, τα οποία καλλιεργούν και επιβεβαιώνουν την επιτυχία της μαζικής κινητοποίησης, ως μέσου της ψυχολογίας της προπαγάνδας ...»
Επίλογος
Άραγε στην εποχή που ζούμε ποιοί μπορούν να προπαγανδίσουν τις «ιδέες» τους και τις θεωρίες τους; Για ποιόν σκοπό; Για την υποδούλωση του ανθρώπου; Για την «καλυτέρευση» της κοινωνίας; Ποιές 
ιδέες, ποιές αξίες χρησιμοποιούν οι προπαγανδιστές για να πάρουν με το μέρος τους την μάζα; Τι χρησιμεύει και για ποιούς η προπαγάνδα; Όλα τα μέσα πληροφόρησης, επιβολής ιδεών είναι προπαγανδιστικά; Η διαφήμιση είναι προπαγάνδα;
Σε αυτά τα ερωτήματα καλείται να απαντήσει ο κάθε άνθρωπος ο οποίος δέχεται πληροφορίες. Επί της ουσίας καλείται να αναπτύξει μηχανισμούς διασταύρωσης πληροφοριών ώστε να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα που προσεγγίζει το αληθές.
Η κοινωνία της πληροφορίας άνετα μέσα σε μερικά λεπτά της ώρας μπορεί να μετατραπεί σε κοινωνία της παραπληροφόρησης. Άρα η πληροφορία πρέπει να τεθεί πρώτα υπό τη κρίση του καθενός, να αμφισβητηθεί όσο και αληθοφανείς για τον καθένα φαίνεται. Ο καθένας δεν ξέρουμε κατά το πόσο μπορεί να εκφράσει την γνώμη του, αλλά σίγουρα ξέρουμε ότι δέχεται πληροφορίες και γνώμες αυτών που μπορούν να την εκφράζουν. Αυτό δεν εμποδίζει κανέναν να αναπτύξει κριτική σκέψης και ανάλογα να πράξει. Η αμφισβήτηση είναι το κλειδί για να έχουμε πίστη στον εαυτό μας. Να μάθουμε να κριτικάρουμε τα πράγματα και να παίρνουμε αποφάσεις πρώτα σαν άτομα και μετά σαν κοινωνία. Έχοντας σκεπτόμενα και αυτόνομα άτομα προχωρούμε σε μια σκεπτόμενη και αυτόνομη κοινωνία.
Πηγές:
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Χ. Βρυώνη, Θεωρία και Εφαρμογή ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ, Τεύχος Α', Το Σύνθημα - Τα Σύμβολα - Οι Συμβολισμοί, Επιστημονική Βιβλιοθήκη Πολιτικών - Οικονομικών - Κοινωνικών Έργων (Γ), Αθήναι 1976
*Η απόδοση των αποσπασμάτων από την καθαρεύουσα στην Νεοελληνική έγινε από την Νικολάκη Ντίνα.
