Ο μύθος, σύμφωνα με την ανθρωπολογική ερμηνεία του όρου, είναι ιερή ή θρησκευτική αφήγηση της οποίας το περιεχόμενο σχετίζεται με την προέλευση ή τη δημιουργία φυσικών, υπερφυσικών ή πολιτιστικών φαινομένων. Η ανθρωπολογική έννοια για τον μύθο διαφέρει από εκείνη που υπονοεί στο περιεχόμενο του μύθου κάποιο ψεύδος. Οι μύθοι διερευνούνται, επίσης, ως αποσπασματικές πηγές προφορικής ιστορικής αφήγησης και ως ενδείξεις κοινωνικών αξιών. Στην καθομιλούμενη γλώσσα, ο μύθος είναι φαντασία, κάτι που δε θεωρείται αληθινό.
Οι μελετητές της μυθολογίας, ωστόσο, δίνουν μια διαφορετική εξήγηση. Ο μύθος είναι ένα ιδιαίτερο είδος ιστορίας, που προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποιες όψεις του κόσμου που μας περιβάλλει. Κάποιοι άλλοι όπως ο Φράι, προβάλλουν την άποψη πως οι μύθοι είναι ιστορίες για θεούς και άλλες υπερφυσικές υπάρξεις. Με τη σειρά του, ο Μιρτσέα Ελιάντε θεωρεί πως ο μύθος είναι συχνά αφήγηση της ανθρώπινης προέλευσης ή της δημιουργίας του κόσμου και την ίδια στιγμή μια ιερή εξιστόρηση. Ο Λεβί Στρος, από την άλλη, ισχυρίζεται πως χρειάζεται γλωσσολογική ανάλυση του μύθου. Είναι εκείνη που μπορεί να αποδώσει ή να αποκαλύψει το κεντρικό του νόημα. Για τον Φρόιντ, ο μύθος είναι όνειρα που πηγάζουν από τον ασυνείδητο νου. Στην πραγματικότητα είναι δυνατόν, όπως έδειξε ο Καρλ Γιουνγκ, να αποκαλύπτουν και αρχέτυπα του συλλογικού ασυνείδητου. Για τον Τζόζεφ Κάμπελ, ο μύθος προσανατολίζει τον άνθρωπο προς τις μεταφυσικές διαστάσεις της ύπαρξης, ερμηνεύει την προέλευση του σύμπαντος, ζωντανεύει τις κοινωνικές αξίες και ταυτόχρονα απευθύνεται στα έσχατα βάθη της ψυχής. Ο Τζέιμς Φρέιζερ, με τη σειρά του, αντιμετωπίζει το μύθο ως προεπιστημονική προσπάθεια από μέρους του ανθρώπου να ερμηνεύσει το φυσικό του περιβάλλον. Ο Μαλινόβσκι μάλλον συμφωνεί με τούτη την άποψη και θεωρεί μάλιστα ότι είναι η επιστήμη των πρωτόγονων κοινωνιών. Για τον Ντιρκάιμ, ο μύθος είναι το κλειδί για τη διάκριση ανάμεσα στο ιερό και το βέβηλο ή ανίερο.
Άσχετα, λοιπόν, αν ο μύθος εμφανίζεται με τη μορφή της ιερής εξιστόρησης, του παραμυθιού ή του θρύλου, πάντα ο κεντρικός πυρήνας του συνίσταται από τρεις βασικές αλήθειες. Καταρχήν, είναι μια προσπάθεια ερμηνείας του μακρόκοσμου, των δυνάμεων που ελέγχουν τον κόσμο και της σχέσης που έχουν τα ανθρώπινα πλάσματα με αυτές τις δυνάμεις. Έπειτα, είναι ένας συμβολικός τρόπος διδασκαλίας αυτών των πλασμάτων, για το πώς μπορούν να τα βγάζουν πέρα με τις δυνάμεις της εξέλιξης, μέσα από καθορισμένα ανοδικά μονοπάτια που καλείται να βαδίσει η συνείδηση. Τέλος, ακόμη και αν δεν αναγνωρίζεται από τους επιστήμονες ιστορικούς, σε πολλές περιπτώσεις είναι πιθανώς καταγραφή -με τη μορφή του θρύλου- πρώιμων ιστορικών γεγονότων με συγκεκριμένες χωροχρονικές αναφορές. Συγκεριμένο παράδειγμα σε αυτή την περίπτωση είναι η μεγάλη έρευνα που διεξάγεται για την ιστορικότητα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.
Σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις εποχές και κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις, οι μύθοι των ανθρώπων υπήρξαν η ζωντανή έμπνευση για όλες τις δραστηριότητες του νου, των συγκινήσεων και του σώματος. Πολύ περισσότερο κάτι τέτοιο είναι αληθινό για τους Έλληνες, έναν λαό με γόνιμη μυθοπλαστική φαντασία. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο μύθος είναι ένα μυστικό άνοιγμα, μέσα από το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ρίξει μια φευγαλέα κοσμολογική ματιά στις ανεξάντλητες ενέργειες του σύμπαντος και στον τρόπο με τον οποίο αυτές οι ενέργειες μεταβάλλονται, μετουσιώνονται σε πολιτισμό.
Επίλογος
Οι μύθοι αποτελούν βασικό μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού και, ως εκ τούτου, συνέβαλαν στην εκπαίδευση των ανθρώπων ανά τους αιώνες. Ως δημιούργημα πνευματικό, οι μύθοι, είτε φανταστικό είτε υποβοηθούμενο και στηριζόμενο σε πραγματικά γεγονότα, αποτέλεσαν μέσο εκπαίδευσης των ανθρώπων. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Ομηρικά έπη στην Ελληνική Εκπαίδευση και όχι μόνο. Τα Ομηρικά Έπη χρησιμοποιήθηκαν στην μόρφωση και εκπαίδευσαν γενιές ανθρώπων από την αρχαιότητα έως σήμερα παγκοσμίως. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην αρχαιότητα επέλεγαν μόνο τους μύθους για την εκπαίδευση των παιδιών, διότι οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι μέσα απ’ τους μύθους, τα παιδιά όχι μόνο μαθαίνουν γραφή και ανάγνωση αλλά διαμορφώνουν και πλάθουν ηθικό και ορθό χαρακτήρα. Έτσι, επέλεγαν όχι μόνο τα Ομηρικά Έπη αλλά και τους μύθους του Αισώπου, οι οποίοι περιείχαν και ένα ηθικό δίδαγμα.
Η μυθοπλασία είναι έντονο χαρακτηριστικό της φαντασίας των ανθρώπων και πηγή άλλων δημιουργημάτων, όπως ταινιών ή λογοτεχνικών βιβλίων. Το αξιοπρόσεκτο με τους μύθους είναι η διάρκεια τους μέσα στο χρόνο και η μετάλλαξή τους σε άλλους. Πολλοί μύθοι μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά και εξελίσσονταν, προσλαμβάνοντας τα χαρακτηριστικά κάθε γενιάς. Το ίδιο συνέβη και με τους λαούς. Για παράδειγμα, η Ιλιάδα των Αρχαίων Ελλήνων ενέπνευσε την Αινειάδα των Ρωμαίων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα δημιουργήματα των Αρχαίων Ελλήνων εξελίσσονταν με βάση ορισμένους μυθολογικούς κύκλους, οι οποίοι συνεχίζουν να εμπνέουν τα ανθρώπινα πνευματικά επιτεύγματα έως και σήμερα.
Τέλος, οι μύθοι αποτελούν πνευματικά δημιουργήματα που αναπόσπαστα συνδέονται με τους ανθρώπους και όσο υπάρχουν σκεπτόμενοι άνθρωποι, θα υπάρχουν και μύθοι. Οι μύθοι πάντα θα βοηθούν την πνευματική εξέλιξη των ανθρώπων και όσο χρησιμοποιούνται στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών, θα δημιουργούνται καλοί και σκεπτόμενοι χαρακτήρες ανθρώπων.
Βιβλιογραφία:
♦ Λόγος και Μύθος με βάση την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, Ν. Ματσούκα, εκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, 1997
♦ Ελληνική Μυθολογία και Τελετουργία, Walter Burkert, ΜΙΕΤ, 1997
♦ Ιστορία της Φιλοσοφίας, Ν. Ματσούκα, εκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, 1988
