Παρουσίαση:
ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Διονύσης Γρηγοράτος
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Διονύσης Γρηγοράτος
ΣΕΝΑΡΙΟ: Διονύσης Γρηγοράτος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Χρήστος Τριανταφύλλου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Σπύρος Παπαϊωάννου
ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 210'
Ο ρόλος του ξένου παράγοντα στη διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής ζωής, από τη μικρασιατική καταστροφή μέχρι την κυπριακή τραγωδία. Ένα σύνθετο στη δομή του ντοκιμαντέρ, με πλούσιο υλικό αρχείου και αποσπάσματα από ελληνικές ταινίες, που δίνουν μια συνολική εικόνα της κοινωνικο-πολιτικής πραγματικότητας.
«Μια καθηλωτική "παράσταση" ικανοτήτων, επιστημονικής έρευνας, μαρξιστικής σκέψης»... «διεκδικεί στα σοβαρά, μια από τις πρώτες θέσεις στο πάνθεον των μεγάλων ντοκιμαντέρ όλου του κόσμου»... «ένα ντοκιμαντέρ που πρέπει να δει κάθε Ελληνας που ενδιαφέρεται για την αληθινή και όχι για την επίσημη ιστορία»... «είναι η πρώτη φορά στον ελληνικό κινηματογραφικό χώρο, που η μαρξιστική διαλεκτική χρησιμοποιείται τόσο και τόσο επιδέξια»... «η ελληνική ιστορία όπως δεν τη διδάσκουν»...
Με αυτά και άλλα τόσα λόγια υποδέχτηκαν το 1978 οι εφημερίδες και οι κριτικοί κινηματογράφου την ταινία του Διονύση Γρηγοράτου «Παράσταση για ένα ρόλο» που δικαιώνει τόσο τον δημιουργό όσο και αυτούς που την υπερασπίστηκαν, την πίστεψαν και την πρόβαλαν. Η κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς αρνήθηκε να του δώσει έστω και ένα βραβείο, δείχνοντας έτσι την πολιτική σκοπιμότητα που επικράτησε. Όπως όμως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα έργα δικαιώνονται από τον κόσμο, από το λαό στον οποίο και απευθύνονται. Στις αίθουσες παρουσίασε μεγάλη εμπορική κίνηση (100.000 εισιτήρια και 6 εβδομάδες συνεχούς προβολής μόνο στην Αθήνα), ενώ συμπεριελήφθη στον κατάλογο των 80 ταινιών του Ελληνικού Κινηματογράφου του 20ού αιώνα. Η ταινία έχει βραβευτεί με Ειδική Διάκριση στο Διεθνές Φεστιβάλ της Νυόν και τη μοναδική διάκριση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αυτή της Ειδικής μνείας των Ελλήνων Κριτικών, ενώ έχει προσκληθεί σε πολλά διεθνή φεστιβάλ και προβλήθηκε σε τηλεοπτικούς σταθμούς (Ιταλία, Σουηδία, Γαλλία κ.ά.). Στο 11ο Διεθνές Φεστιβάλ μάλιστα της Νυόν, στην Ελβετία, η ταινία διαγωνίστηκε με άλλες σαράντα έξι από δέκα πέντε χώρες και ήταν η μόνη που βασιζόταν σε αρχειακό υλικό. Στο σκεπτικό της επιτροπής, αναφερόταν ότι η ειδική διάκριση απονεμήθηκε «για τη δομή της σύνθετης κατασκευής της, τον τρόπο που χειρίζεται το αρχειακό υλικό και το γεγονός ότι πετυχαίνει να συντηρεί τη μνήμη του λαού».
Ο Διονύσης Γρηγοράτος, καθιερωμένος ντοκιμαντερίστας, από τη δεκαετία του '70, είναι από τους λίγους Ελληνες δημιουργούς που αποπειράται και επιτυγχάνει τη σύζευξη στο έργο του ντοκουμέντου και της μυθοπλασίας. Χρησιμοποιεί την εικόνα, όχι μόνο για να καταγράψει και να πληροφορήσει, αλλά για να παρατηρήσει, να καταγγείλει, να υπερασπιστεί, να σχολιάσει και να αγωνιστεί για τον άνθρωπο και την ιστορία του.
Η «Παράσταση για ένα ρόλο» είναι ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ που ξεπερνά το στάδιο της πληροφόρησης και αναλύει σε βάθος όχι μόνο την ιστορία της Ελλάδας αλλά και την εξάρτηση της ιστορίας από τους αγώνες και τη δράση του λαού, καθώς και το ρόλο του ξένου παράγοντα. Η ταινία διατρέχει την ιστορία του τόπου από τις αρχές του 20ού αιώνα με επίκεντρο τις τρεις μεγάλες συμφορές του Ελληνισμού (Μικρασιατική Καταστροφή, Εμφύλιος, Κυπριακό). Φιλοδοξώντας ο σκηνοθέτης να περιγράψει και να καταδείξει την πρακτική των ιμπεριαλιστών της ντόπιας πλουτοκρατίας και των πολιτικών εκφραστών της, συνδέει το ειδικό ελληνικό πρόβλημα με το γενικό, στην περιοχή Ν.Α. Μεσόγειος, Μ. Ανατολή, Βαλκάνια. Για την επίτευξη αυτού του στόχου ο σκηνοθέτης δεν ακολουθεί τη μέθοδο παράθεσης των γεγονότων αλλά αναπτύσσει το θέμα του μέσα σε τέσσερις μεγάλες ενότητες. Αρχικά, στο ρόλο των ιμπεριαλιστών και της ντόπιας ολιγαρχίας στο ελληνικό πρόβλημα και τη σχέση του με τα γεγονότα στην ευρύτερη περιοχή. Στέκεται με θάρρος στην αποκάλυψη του ρόλου των ξένων από τη δράση επιβολής στο λαϊκό κίνημα, μέσα από την κυρίαρχη αντίθεση, αλλά και από τις άλλες αντιθέσεις που οξύνονται στην περιοχή. Καταδεικνύει, τέλος, τόσο το ρόλο εξάρτησης από την ντόπια πολιτική ηγεσία των αστικών κομμάτων και τις διασυνδέσεις της ελληνικής πλουτοκρατίας με το διεθνές κεφάλαιο, όσο και την αλληλεξάρτηση της δράσης των δύο πλευρών.
Εκτός από τους ηθοποιούς (Κατερίνα Καραγιάννη, Πάνο Χατζηκουτσέλη, Αλέξη Σταυράκη, κ.ά.) που κάνουν δοκιμές σε θέατρο «για τη σύγχρονη Ελληνική Τραγωδία», η ταινία στηρίζεται σε σπάνια και ανέκδοτα κινηματογραφικά ντοκουμέντα που καταδεικνύουν τον καταλυτικό ρόλο της επέμβασης του ξένου παράγοντα στα ελληνικά πράγματα (ενθάρρυνση Μικρασιατικής Εκστρατείας, επέμβαση των Άγγλων του Δεκέμβρη του '44, υποκίνηση και ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα στον Εμφύλιο Πόλεμο κλπ.).
Πολύ απλά, είναι ένα μάθημα ιστορίας όπως δε θα τη διδάξουν ποτέ οι επίσημες αρχές αυτής της χώρας. Γιατί, πολύ απλά, όποιος γνωρίζει την ιστορία, γίνεται ένας δύσκολος αντίπαλος για το σύστημα και αυτό δε θα το επιθυμούσαν. Γιατί τότε θα έπρεπε να μιλήσουν για τις ψευτοκυβερνήσεις και τα ανδρίκελα του αγγλικού και αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, ενώ παράλληλα η αλήθεια αυτή θα αποκτούσε μια βαθύτερη και πλατύτερη συνείδηση του αγώνα και της αξίας του αγώνα του λαού στην ιστορία και την πρόοδο του τόπου. Γιατί, μέσα από αυτόν τον αγώνα, φάνηκαν οι αστείρευτες δυνάμεις του λαού και της νεολαίας, η πρωτοβουλία, ο ηρωισμός, η ανιδιοτέλεια, η ένταξη της προσφοράς του ατόμου στο κοινωνικό σύνολο. Αυτή είναι η ιστορία που αν την πρόσφεραν στο λαό, αν τη δίδασκαν στα σχολεία, στ' αλήθεια θα κλονιζόταν τα θεμέλια του σαθρού στο βάθος του συστήματος.
Πηγή:
