Οι σπόροι αποτελούν ξεχωριστή κληρονομιά, φιλοξενώντας τη γεωργική παράδοση χιλιάδων χρόνων και εκπροσωπώντας τη συνέχεια της ζωής. Είναι ένας γενετικός θησαυρός, αποτελώντας εγγύηση για την ασφάλεια των τροφίμων, ο οποίος κατάφερε να φτάσει μέχρι και σήμερα προσαρμοζόμενος στις μεταβαλλόμενες συνθήκες για χιλιάδες χρόνια.
Δυστυχώς όμως, τα αριθμητικά δεδομένα για τη χρήση ποικιλίας σπόρων είναι απογοητευτικά. Μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχαν:
605 ποικιλίες φασολιού, 30 ποικιλίες μόνο απ' το αμερικάνικο φασόλι.
200 είδη καλαμποκιού, έχουν μείνει μόνο τα 30
250 ποικιλίες σιταριού, όπου - κατά τον καθηγητή Παπαδάκη - από τις 80 σκληρού σιταριού που υπήρχαν το 1929 στην Ελλάδα, έχουν απομείνει οι 20, χωρίς να γνωρίζουμε ποιες απ' αυτές θα παίρνουν πιστοποίηση τα επόμενα χρόνια.
1200 είδη τομάτας
300 είδη κρεμμυδιού (όχι όλα βρώσιμα)
400 είδη πατάτας (όχι όλα βρώσιμα)
99 ποικιλίες κριθαριού στην Ελλάδα
39 ποικιλίες βρώμης στην Ελλάδα
32 ποικιλίες μήλου μόνο στο Πήλιο το 1889, από τις οποίες έχουν απομείνει μόνο 4-5
30.000 ποικιλίες ρυζιού
Είναι ατελείωτος ο κατάλογος των σπόρων που έχουν εξαφανιστεί ή τείνουν προς εξαφάνιση. Στο Μανιφέστο των Σπόρων, που δημιουργήθηκε από τη Διεθνή Επιτροπή για το μέλλον των τροφίμων και της Γεωργίας, όπου κύριο ρόλο παίζει η Βαντάνα Σίβα, γνωστή ακτιβίστρια και επιστήμονας, γράφεται ότι από 80.000 περίπου βρώσιμα φυτά που καλλιεργούνταν μέχρι πριν λίγα χρόνια, μόνο τα 150 είναι πια ευρέως καλλιεργήσιμα και μόνο από 8 είδη γίνονται οι μεγάλες καλλιέργειες στον πλανήτη. Η Τράπεζα Διατήρησης Γενετικού υλικού που ξεκίνησε να λειτουργεί στην Ελλάδα το 1981, σαν τμήμα της Γεωργικής Έρευνας Μακεδονίας - Θράκης και που από το 1992 ανήκει στο ΕΘΙΑΓ στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, ανακοίνωσε ότι:
''Σήμερα, λιγότερο από το 1% των εκτάσεων, που πριν 50 χρόνια καλλιεργούνταν με ντόπιες ποικιλίες σιτηρών, συνεχίζουν με αυτές''.
Η πολιτική και η τάση στις καλλιέργειες των λαχανικών είναι ανάλογη. Ο πολύτιμος αυτός φορέας, αφού μάζεψε 14.500 περίπου δείγματα σπόρων και πληροφορίες, διαλύεται για να συγχωνευτούν και άλλοι φορείς με κίνδυνο να χαθεί πολύτιμο υλικό και εργασίες των τελευταίων 30 χρόνων.
Πελίτι και Κιβωτός των σπόρων
Ιδιωτικοί φορείς, όπως η οργάνωση "ΠΕΛΙΤΙ" που βρίσκεται στο Παρανέστι Δράμας, αναλαμβάνουν κι αυτοί σιγά-σιγά την περισυλλογή σπόρων και πληροφοριών αλλά και τη δωρεάν αποστολή παρόμοιων σπόρων σε όσους τους ενδιαφέρει. Η οργάνωση "ΠΕΛΙΤΙ" έχει ήδη συλλέξει περί τις 1.300 ποικιλίες υπό εξαφάνιση φυτών. Το 2005 επίσης, ιδρύθηκε η "Κιβωτός των σπόρων Αιγαίου" που συλλέγει και αποθηκεύει σπόρους από τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη και η έδρα της είναι στις Ράχες της Ικαρίας. Όταν οι ίδιες οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα της βιοποικιλότητας, ανακοινώνοντας ότι η ίδρυση της Τράπεζας Διατήρησης Γενετικού υλικού έγινε "με σκοπό την έγκαιρη συλλογή και αποτελεσματική προστασία των φυτογενετικών πόρων και της γεωργικής βιοποικιλότητας της χώρας, στα πλαίσια της διαφαινόμενης επικίνδυνης γενετικής διάβρωσης ", δεν έχουμε παρά να αναλογιστούμε και την ατομική μας ευθύνη για τη ζωή μας στον πλανήτη.
Οι επιπτώσεις στην υγεία και κατ' επέκταση στην ανθρώπινη ζωή, από τις μονοκαλλιέργειες και την εξάπλωση των τροποποιημένων και μεταλλαγμένων τροφών έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται σοβαρά. Από το 2010, η Ούρσουλα Τεοτρέτζε του Κέντρου Αντιμετώπισης Λοιμωδών νοσημάτων της Βιέννης, έχει επισημάνει την πολυανθεκτικότητα των μικροβίων απέναντι σε μεγάλο φάσμα των φαρμάκων και αντιβιοτικών, προτρέποντας σε λογικότερη χρήση τους. Από τα στοιχεία που υπάρχουν σε Πανεπιστημιακές έρευνες προκύπτει αύξηση κατά 40% διαφόρων μορφών καρκίνου στις γεωργικές περιοχές, με έμφαση σε περιοχές που καλύπτονται σε μεγάλο μέρος τους από θερμοκήπια και ακόμα αύξηση των αλλεργιών που παρουσιάζονται πια και σε μεγάλη ηλικία. Σε ποτάμια και θάλασσες που καταλήγουν νερά επιβαρυμένα με φυτοφάρμακα, έχει παρατηρηθεί αλλαγή φύλου στα ψάρια. Μεγάλες αποικίες μελισσών εξαφανίζονται χωρίς να είναι ορατοί οι λόγοι. Τα ίδια τα φυτά που προέρχονται από υβρίδια ενώ στην αρχή παρουσιάζουν καλή εξέλιξη και απόδοση, στη συνέχεια προσβάλλονται εύκολα από ασθένειες και μικροοργανισμούς ενώ από τη δεύτερη χρονιά είναι σχεδόν αδύνατον να παράξουν σπόρους για αναπαραγωγή. Αποσυντονίζεται το γύρω περιβάλλον ενώ τα φυτά που καλλιεργούνται σε περιοχές που υπάρχουν ήδη μεταλλαγμένα, η εμπειρία έδειξε, ότι οδηγούνται και αυτά σε ανάλογες μεταλλάξεις. Οι μονοκαλλιέργειες μπορεί να οδηγήσουν σε μαζικές καταστροφές καλλιεργειών μιας και έχουν εξοντωθεί έντομα και μικροοργανισμοί που συντελούσαν στην ισορροπία των οικοσυστημάτων.
Αντίθετα, η διατήρηση της βιοποικιλότητας παρέχει κατ' αρχάς διατροφική ασφάλεια και ανεξαρτησία, αποφυγή της υπερβολικής χρήσης των φυτοφαρμάκων και άρα αποφυγή πλήθους ασθενειών και επιβαρύνσεων. Εξάρει τις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ μικρών αλλά και μεγαλύτερων κοινωνικών ομάδων, τονίζει τη θρησκευτική σημασία των φυτών στους λαούς, αξιοποιεί γαστρονομικά τις διαφοροποιήσεις, δημιουργεί φυτά ανθεκτικά στη ξηρασία, τις ασθένειες, τα παράσιτα και κατ' επέκταση συντείνει στη διατήρησή τους. "Όποιος ελέγχει το γενετικό υλικό των φυτών, ελέγχει την παγκόσμια διατροφή για το μέλλον. Οι μεγάλες εταιρείες παράγουν σπόρους για όλον τον κόσμο και έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν αυτό που θέλουν" έχει πει χαρακτηριστικά ο κος Νίκος Σταυρόπουλος, προϊστάμενος της Τράπεζας Γενετικού Υλικού Ελλάδας.
Δεν έχουμε να πούμε πολλά, γιατί μόνο στις δικές μας πράξεις εναπόκειται η φροντίδα της ζωής μας. Είναι απαραίτητη η ζήτηση και η καλλιέργεια παραδοσιακών φυτών, καρπών, φρούτων και λαχανικών. Από την κατανάλωση και τη ζήτηση ξεκινάει η παραγωγή, αλλά και από την ενημέρωση. Πρέπει όλοι να καταλάβουμε τη δύναμη που έχουμε τα χέρια μας και να τη χρησιμοποιήσουμε... Είναι η δύναμη της επιλογής!
ΠΗΓΕΣ
