Ο Σαλβαδόρ Νταλί (Salvador Felip Jacint Dalí Domènech) γεννήθηκε στην πόλη Φιγκέρες της Ισπανίας και ανήκε σε μια οικονομικά ευκατάστατη οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και συμβολαιογράφος, αλλά δεν φαίνεται πως ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδης με τις ικανότητες του Νταλί στη ζωγραφική και το σχέδιο, ικανότητες που έδειξε ότι διέθετε σε σχετικά νεαρή ηλικία. Χάρη κυρίως στην βοήθεια της μητέρας του, ο Νταλί παρακολούθησε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής στη Δημοτική σχολή σχεδίου της πόλης του. Σε ηλικία 15 ετών, συμμετείχε στη δημόσια έκθεση του Δημοτικού Θεάτρου του Φιγκέρες, το 1919. Το 1921, έχασε την μητέρα του από καρκίνο ενώ μετά το θάνατό της, ο πατέρας του παντρεύτηκε την αδελφή της, γεγονός που δεν αποδέχτηκε ο Νταλί, ο οποίος ένα χρόνο αργότερα εγκαθίσταται στη Μαδρίτη όπου και ξεκινά τις σπουδές του στην Ακαδημία των Τεχνών (Academia de San Fernando).
Αυτή την περίοδο, ο Νταλί πειραματίζεται με τον κυβισμό, αν και οι γνώσεις του γύρω από το νέο αυτό κίνημα είναι αρχικά ελλιπείς και στη Μαδρίτη δεν υπάρχουν άλλοι κυβιστές καλλιτέχνες. Επίσης, έρχεται σε επαφή με το ριζοσπαστικό κίνημα του ντανταϊσμού, το οποίο θα επηρεάσει σημαντικά την καριέρα του! Το 1926, αποβάλλεται από την ακαδημία λίγο πριν τις τελικές του εξετάσεις, καθώς δηλώνει πως κανένας από τους καθηγητές του δεν είναι άξιος να τον κρίνει. Αναφερόμενος στους τρεις εξεταστές του, είπε: «Λυπάμαι πολύ, αλλά είμαι απείρως πιο έξυπνος από αυτούς τους τρεις καθηγητές και γι’ αυτό αρνούμαι να εξεταστώ από αυτούς. Γνωρίζω το θέμα πάρα πολύ καλά». Η Ακαδημία τον απέβαλε χωρίς να λάβει πτυχίο. Την ίδια χρονιά, επισκέπτεται για πρώτη φορά το Παρίσι όπου συναντά τον Πικάσσο, ο οποίος είχε ήδη κάποια γνώση γύρω από το έργο του Νταλί. Τα επόμενα χρόνια, στα έργα του Νταλί αποτυπώνονται ισχυρές επιδράσεις από το έργο του Πικάσο αλλά ταυτόχρονα αρχίζει να διαφαίνεται ένα προσωπικό ύφος στους πίνακές του. Οι εκθέσεις έργων του στη Βαρκελώνη προκαλούν αρκετές συζητήσεις αλλά και διαφωνίες μεταξύ των κριτικών τέχνης...
Το 1929, ο Νταλί συνεργάζεται με τον Λουίς Μπουνιουέλ για τη δημιουργία της ταινίας μικρού μήκους "Ανδαλουσιανός Σκύλος". Ο Νταλί βοηθά ουσιαστικά στο σενάριο της ταινίας, η οποία αποτελεί έως σήμερα την πιο καθαρή εφαρμογή του υπερρεαλισμού στον κινηματογράφο! Παράλληλα, ο Νταλί γνωρίζει την μελλοντική σύζυγο του και μούσα του, Ελένα Ντμτρίεβνα Ντελούβινα Ντιακόνοβα. Την ίδια περίοδο, γίνεται και επίσημα μέλος του υπερρεαλιστικού κινήματος, αν και το υπερρεαλιστικό στοιχείο υπάρχει στα έργα του ήδη λίγα χρόνια νωρίτερα. Στις αρχές της δεκατίας του 1930, ο Νταλί επινοεί επιπλέον την Παρανοϊκο-κριτική μέθοδο, όπως ο ίδιος την αποκαλεί, που αποτελεί ένα είδος υπερρεαλιστικής τεχνικής με σκοπό την πρόσβαση στο ασυνείδητο προς όφελος της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο Νταλί στηρίζει την μέθοδο αυτή στην ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργεί συνειρμικά, συνδέοντας εικόνες ή αντικείμενα που δεν συνδέονται μεταξύ τους κατ' ανάγκη λογικά. Συνδέεται άμεσα με τον υπερρεαλιστικό αυτοματισμό και τις φροϋδικές θεωρίες γύρω από τα όνειρα…
Οι πολιτικές του θέσεις…
Ο Νταλί έχει συχνά χαρακτηριστεί ως υποστηρικτής του φασιστικού καθεστώτος του Φράνκο στην Ισπανία. Οι πολιτικές του απόψεις ήταν άλλωστε και η αιτία της διαμάχης του με πολλά από τα μέλη του υπερρεαλιστικού κινήματος.
Στα νεανικά του χρόνια, συνδέθηκε πιο στενά με τον χώρο του αναρχισμού και του κομμουνισμού. Ωστόσο, η έντονη και εκκεντρική προσωπικότητά του ήταν αδύνατο να περιχαρακωθεί στα στενά πλαίσια ενός οργανωμένου πολιτικού χώρου.
Στην διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου, αρνήθηκε να κάνει αντίσταση ή να επιλέξει στρατόπεδο. Συνδέθηκε ωστόσο περισσότερο με το καθεστώς του Φράνκο, ιδιαίτερα κατά την επιστροφή του από την Αμερική στην Ισπανία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κάποιες δημόσιες τοποθετήσεις του Νταλί παρείχαν στήριξη στο φασιστικό καθεστώς ενώ παράλληλα αναφέρονταν με θετικό τρόπο στο πρόσωπο του Φράνκο. Ο ίδιος ο Νταλί ζωγράφισε και ένα πορτραίτο της κόρης του Ισπανού δικτάτορα. Από την άλλη πλευρά, οι εκκεντρικότητες του Νταλί, που αποτυπώνονταν πολλές φορές δημόσια, ήταν ανεκτές από το καθεστώς καθώς ελάχιστοι καλλιτέχνες και ειδικότερα της αξίας του Νταλί δέχονταν να ζήσουν εκείνη την εποχή στην Ισπανία. Μοναδικό δείγμα "απειθαρχίας" του Νταλί αποτελεί η στήριξη του στον Λόρκα, του οποίου τα έργα ήταν απαγορευμένα.
Παρόλα αυτά, η πολυσχιδής και ιδιόρρυθμη προσωπικότητα του Νταλί θα ήταν πολύ δύσκολο να ταυτιστεί με μία συγκεκριμένη πολιτική στάση. Εξάλλου, ο Νταλί χρησιμοποίησε το στοιχείο της πρόκλησης και του σκανδάλου σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, τόσο δημόσια όσο και μέσα από τα έργα του.
Ο Νταλί έχει δηλώσει ο ίδιος ότι δεν έχει πολιτική θέση. Είναι αναρχικός αλλά και μοναρχικός, και τα δύο όμως σε μεταφυσικό επίπεδο και όχι σε πολιτικό.
O Σαλβαντόρ Νταλί, όταν δεν δημιουργούσε τα αριστουργήματά του, περνούσε τον χρόνο του προκαλώντας την κοινή γνώμη, που τόσο λάτρεψε να παρακολουθεί τις μεγαλόστομες δηλώσεις και τις εκκεντρικές του εμφανίσεις. Αντιφατικός, μεγαλομανής, μεγαλοφυής ή τρελός, το όνομά του έγινε συνώνυμο του σουρεαλισμού.
Ο φαντασμαγορικός ζωγράφος και ενίοτε συγγραφέας, γλύπτης και πειραματιζόμενος κινηματογραφιστής, ο Salvador Dali (1904-1989) ήταν ο μεγαλύτερος σουρεαλιστής καλλιτέχνης. Χρησιμοποιούσε ονειρικές φανταστικές εικόνες για να δημιουργήσει αξέχαστα, σε μας, «τοπία» του εσωτερικού του κόσμου.
Τα 24 σημαντικότερα έργα του Σαλβαδόρ Νταλί τα οποία συνοδεύει με 24 προκλητικές του φράσεις που άφησαν εποχή…
1. «Ο πραγματικός ζωγράφος είναι εκείνος που μπορεί να ζωγραφίσει εξαιρετικές σκηνές στη μέση μιας κενής ερήμου. Ο πραγματικός ζωγράφος είναι εκείνος που μπορεί να ζωγραφίσει υπομονετικά ένα αχλάδι, τη στιγμή που τον ζώνουν οι ταραχές της ιστορίας».
«Η επιμονή της μνήμης», 1931
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη
2. «Η μόνη διαφορά ανάμεσα σε εμένα και έναν τρελό, είναι πως εγώ δεν είμαι τρελός».
«Το αίνιγμα του Γουλιέλμου Τέλλου», 1933
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Στοκχόλμη
3. «Με κανένα τρόπο δεν ξαναγυρίζω στο Μεξικό. Δεν υποφέρω να βρίσκομαι σε μια χώρα πιο σουρεαλιστική από τους πίνακές μου».
«Η μεταμόρφωση του Νάρκισσου», 1937
The Tate Gallery, Λονδίνο
4. «Είναι προφανές ότι υπάρχουν άλλοι κόσμοι, είναι σίγουρο. Αλλά, όπως ήδη έχω πει πολλές φορές, αυτοί οι κόσμοι εδρεύουν μέσα στον δικό μας, κατοικούν στη Γη και συγκεκριμένα στο κέντρο του θόλου του Μουσείου Νταλί, εκεί όπου βρίσκεται ο νέος ανυποψίαστος και απατηλός κόσμος του σουρεαλισμού».
«Το όνειρο», 1937
Ιδιωτική συλλογή
5. «Πολλοί άνθρωποι δε φτάνουν τα ογδόντα, γιατί προσπαθούν για πάρα πολύ καιρό να μείνουν στα σαράντα».
«Σκλαβοπάζαρο με την εμφάνιση του αόρατου μπούστου του Βολταίρου», 1940
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
6. «Η Ρωσική Επανάσταση είναι η Γαλλική Επανάσταση που άργησε να φτάσει, λόγω του κρύου».
«Εντυπώσεις από την Αφρική», 1938
Μουσείο Boymans van Beuningen, Ρότερνταμ
7. «Το χειρότερο πράγμα είναι η ελευθερία. Η ελευθερία κάθε μορφής είναι ότι χειρότερο για τη δημιουργικότητα. Ο Νταλί πέρασε δύο μήνες σε φυλακή της Ισπανίας και αυτοί οι δύο μήνες ήταν οι πιο χαρούμενες στιγμές στη ζωή μου».
«Γεωπολιτικό παιδί παρακολουθεί τη γέννηση του νέου ανθρώπου», 1943
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
8. «Στα τρία μου ήθελα να γίνω μάγειρας. Στα επτά ήθελα να γίνω Ναπολέων. Η φιλοδοξία μου ποτέ δεν έπαψε να μεγαλώνει. Τώρα πλέον θέλω να γίνω Σαλβαδόρ Νταλί και τίποτα άλλο. Από την άλλη μεριά όμως, αυτό είναι δύσκολο, αφού, όσο πλησιάζω τον Σαλβαδόρ Νταλί, τόσο αυτός απομακρύνεται από εμένα».
«Ο Χριστός του Σαν Χουάν ντε λα Κρουθ», 1951
Glasgow Art Gallery and Museum, Γλασκώβη
9. «Μόνο δυο κακά πράγματα μπορούν να σου συμβούν στη ζωή, να είσαι ο Πάμπλο Πικάσο ή να μην είσαι ο Σαλβαδόρ Νταλί».
«Νεαρή παρθένα αυτοσοδομιζόμενη με τα κέρατα της δικής της αγνότητας», 1954
Συλλογή Playboy, Λος Άντζελες
10. «Ένας πίνακας ζωγραφικής είναι μια φωτογραφία φτιαγμένη με το χέρι».
«Ο Μυστικός Δείπνος», 1955
Εθνική Πινακοθήκη Τεχνών, Ουάσινγκτον
11. «Το κακό γούστο είναι δημιουργικό. Πρόκειται για την κυριαρχία της βιολογίας επί της εξυπνάδας».
«Ατομική Λήδα», 1949
Θέατρο και Μουσείο Νταλί, Φιγκέρες
12. «Ο χρόνος είναι ένα από τα ελάχιστα σημαντικά πράγματα που μας έχουν μείνει».
«Ο μεγάλος αυνανιστής», 1929
Εθνικό Μουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
13. «Θα γίνω μια ιδιοφυΐα και ο κόσμος θα με θαυμάζει. Ίσως θα είμαι περιφρονημένος και ακατανόητος, αλλά θα είμαι μια ιδιοφυΐα, μια μεγάλη ιδιοφυΐα, διότι είμαι σίγουρος γι’ αυτό».
«Φθινοπωρινός κανιβαλισμός», 1936-37
The Tate Gallery, Λονδίνο
14. «Φωνάζω τη σύζυγό μου: Γκαλά, Γκαλούσκα, Γκραντίβα. Ολίβα λόγω του οβάλ του προσώπου της και του χρώματος της επιδερμίδας της. Ολιβέτα, χαϊδευτικό του Ολίβα. Και αυτά που πηγάζουν από την τρέλα της: Ολιουέτα, Οριουέτα, Μπουριμπέτα, Μπουριουετέτα, Σιλιουέτα, Σολιμπουμπουλέτα, Ολιμπουριμπουλέτα, Θιουέτα, Λιουέτα. Επίσης τη φωνάζω Λιονέτ, γιατί όταν εκνευρίζεται, βρυχάται σαν το λιοντάρι της Metro Goldwyn Mayer».
«Απαλή κατασκευή με βρασμένα φασόλια (προαίσθηση εμφυλίου πολέμου)», 1936
Μουσείο Τέχνης, Φιλαδέλφεια
15. «Ο Πικάσο είναι ζωγράφος. Και εγώ επίσης. Ο Πικάσο είναι Ισπανός. Και εγώ επίσης. Ο Πικάσο είναι κομουνιστής. Ούτε εγώ είμαι».
«Το προσωπείο του πολέμου», 1940
Μουσείο Boymans van Beuningen, Ρότερνταμ
16. «Δεν μπορείτε να με αποβάλλετε από το σουρεαλιστικό κίνημα, γιατί εγώ είμαι ο Σουρεαλισμός!».
«Ο παραισθησιογόνος ταυρομάχος», 1968-70
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
17. «Η μόνη διαφορά μου με τους σουρεαλιστές, είναι πως εγώ είμαι σουρεαλιστής».
«Μελέτη σε άρπα», 1934
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
18. «Η ζωγραφική είναι η ειλικρινέστερη των τεχνών. Δεν υπάρχει τρόπος να παραπλανήσει. Είναι είτε καλή είτε κακή».
«Γυναίκα με κεφαλή από τριαντάφυλλα», 1935
Kunsthaus, Ζυρίχη
19. «Είναι εύκολο να καταλάβεις αν ένας άνθρωπος έχει γούστο: το χαλί πρέπει να συνδυάζεται με τα φρύδια».
«Φιγούρα στο παράθυρο», 1925
Εθνικό Μουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
20. «Σήμερα η προτίμηση για το ελάττωμα είναι τέτοια, που μόνο οι ατέλειες και κυρίως η ασχήμια θεωρούνται ιδιοφυΐα. Όταν μια Αφροδίτη μοιάζει με βάτραχο, οι σύγχρονοι ψευτοεστέτ αναφωνούν: Είναι δυνατό, είναι ανθρώπινο!».
«Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου», 1946
Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών Βελγίου, Βρυξέλλες
21. «Η μεγαλύτερη δυστυχία για τα σημερινά νιάτα, είναι ότι δεν ανήκω πλέον σε αυτά».
«Η Μαντόνα του Πορτ Γιγάτ», 1949
Marquette University, Μιλγουόκι
22. «Χωρίς κοινό, χωρίς την παρουσία των θεατών, αυτά οι θησαυροί δε θα πληρούσαν τον προορισμό για τον οποίο φτιάχτηκαν. Γιατί ο θεατής είναι ο τελικός καλλιτέχνης. Η ματιά του, η καρδιά του και το πνεύμα του – με μεγαλύτερη ή μικρότερη ικανότητα να αντιληφθεί την πρόθεση του δημιουργού – δίνουν ζωή στους θησαυρούς».
«Raphaelesque Head Exploding», 1951
Συλλογή Mme Stead H. Stead-Ellis, Μ. Βρετανία
23. «Το μοναδικό, από το οποίο ο κόσμος δε θα κουραστεί ποτέ, είναι η υπερβολή».
«Ζωντανή νεκρή φύση», 1956
Μουσείο Σαλβαδόρ Νταλί, Σαν Πίτερσμπεργκ (Φλόριντα)
24. «Για να αρέσει πολύ μια ταινία στο κοινό, πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτός ο σύγχρονος αηδιαστικός κινηματογραφικός ρυθμός, αυτή η συμβατική, εξοργιστική ρητορική της κίνησης της κάμερας. Πώς να πιστέψεις στο πλέον μπανάλ μελόδραμα, όταν η κάμερα ακολουθεί το δολοφόνο παντού με το ηλίθιο τράβελιν, ακόμα και στο μπάνιο όπου θα ξεπλύνει το αίμα που του λέκιασε τα χέρια; Γι’ αυτό ο Νταλί, πριν αρχίσει το γύρισμα, θα ακινητοποιήσει την κάμερα καρφώνοντάς τη στο πάτωμα. Αν η δράση εξαφανιστεί από το οπτικό κάδρο, ατυχία! Το κοινό θα περιμένει αγχωμένο, εξοργισμένο, εκστασιασμένο, χτυπώντας τα πόδια δυνατά στο δάπεδο ή, ακόμα καλύτερα, θα βαριέται τη ζωή του μέχρι η δράση να επιστρέψει και πάλι στο οπτικό του πεδίο».
«Γαλάτεια από σφαίρες», 1952
Θέατρο και Μουσείο Νταλί, Φιγκέρες
Πηγές:
«Ιστορία της μοντέρνας ζωγραφικής» του Χέρμπερτ Ριντ, salvadordalimuseum.org, dali-gallery.com, «Larousse, le siecle rebelle»
